Πριν καν ξεκινήσει η Ουκρανία την αιφνιδιαστική της επιχείρηση στην περιοχή του Κουρσκ της Ρωσίας, αναφορές από διάφορες οικονομικά ανεπτυγμένες ρωσικές περιοχές έκαναν λόγο για μεγάλη αύξηση του μισθού των στρατιωτών που στρατολογήθηκαν για το μέτωπο.
Στον συγκεκριμένο πόλεμο, η Ρωσία επέλεξε ένα μικτό μοντέλο επιστράτευσης και πρόσληψης στρατιωτών.
Ωστόσο, το μοντέλο "μάχη για αμοιβή" έχει εισαχθεί και για τις δύο αυτές κατηγορίες, με τη μόνη διαφορά ότι το μισθωμένο τμήμα του στρατού της πρώτης γραμμής ανέλαβε εθελοντικά τη δουλειά, ενώ το επιστρατευμένο τμήμα υποχρεώθηκε σε υπηρεσία, για την οποία ωστόσο πληρώνεται.
Από τον Ιούλιο του 2023 έως τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους, το ρωσικό κράτος κατέβαλε στους συμμετέχοντες στον πόλεμο στην Ουκρανία, στους τραυματίες στρατιωτικούς και στους συγγενείς των νεκρών ένα ποσό κάπου μεταξύ 2,75 και 3 τρισεκατομμυρίων ρουβλίων (30 δισεκατομμύρια ευρώ), το οποίο αντιστοιχεί στο 1,5% του ρωσικού ΑΕΠ, σύμφωνα με μελέτη του προγράμματος Re:Russia.
Χρειάζονται οικονομικά κίνητρα για την πρόσληψη περισσότερων στρατιωτών
Η περιφέρεια Κρασνοντάρ είναι μία από τις κορυφαίες διοικητικές μονάδες της Ρωσίας όσον αφορά την αμοιβή στρατολόγησης των στρατιωτών πρώτης γραμμής και πρόσφατα αύξησε το εφάπαξ ποσό για την ένταξη στον πόλεμο σε ισοδύναμο περίπου 16.000 ευρώ. Αυτό θεωρείται σημαντικό ποσό για πολλούς φτωχούς Ρώσους.Συγκριτικά, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ρωσίας, η Αγία Πετρούπολη, προσφέρει περίπου 11.000 ευρώ για τους νεοσυλλέκτους και η πρωτεύουσα, η Μόσχα, αύξησε την αμοιβή της για τους μισθοφόρους στρατιώτες σε περίπου 19.000 ευρώ.
Russian soldiers in a column moving towards Ukraine's soldiers in the Sudzhansk district of Kursk AP/Russian Defense Ministry Press Service
Δεδομένου ότι η αύξηση της αμοιβής στρατολόγησης των Ρώσων στρατιωτών σημειώθηκε πριν από την ουκρανική επίθεση στο Κουρσκ, η τάση αυτή δεν μπορεί να αποδοθεί στη συγκεκριμένη αλλαγή στη δυναμική του ρωσο-ουκρανικού πολέμου.
Όπως εξήγησε στο Euronews ο Alexander Clarkson, λέκτορας στο King's College του Λονδίνου: "Η Ρωσία ξεμένει από πρόθυμους εθελοντές, αλλά δεν θέλει να επαναλάβει την αντιλαϊκή επιστράτευση. Γι' αυτό συνεχίζει να αυξάνει τα μπόνους υπογραφής".
Η έλλειψη εθελοντών για τον πόλεμο δεν είναι ο μόνος λόγος για την αύξηση των δαπανών του ρωσικού κράτους για τη στρατολόγηση στρατιωτών του μετώπου.
Ένας ανταγωνισμός μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων και της πολεμικής βιομηχανίας
Ο Ivan Kłyszcz, ερευνητής στο Διεθνές Κέντρο Άμυνας και Ασφάλειας στο Ταλίν, δήλωσε στο Euronews: "Οι ανταγωνιστικοί μισθοί και οι καλύτερες συνθήκες από τον στρατό παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο".Ο ρωσικός στρατός πρέπει τώρα να ανταγωνιστεί τη ρωσική στρατιωτική βιομηχανία, η οποία βρίσκεται σε άνοδο και επίσης διψάει για ανθρώπινο δυναμικό.
Αυτό απεικονίζει το δίλημμα που αντιμετωπίζει η ρωσική ηγεσία - στρατολόγηση στρατιωτών ή πρόσληψη εργαζομένων. Ο Mart Kuldkepp, καθηγητής στο University College του Λονδίνου, συνοψίζει για το Euronews το προβληματικό δίχτυ για την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας: "Το υπουργείο Άμυνας πρέπει όλο και περισσότερο να ανταγωνίζεται άλλους εργοδότες, μεταξύ άλλων και σε στρατηγικά σημαντικούς τομείς. Αυτό δημιουργεί όχι μόνο ανταγωνισμό για τις αμοιβές, αλλά και διλήμματα σχετικά με το ποια κρατικά συμφέροντα πρέπει να τεθούν σε προτεραιότητα".
Το ζήτημα των στρατιωτικών αναγκών έναντι των αναγκών της βιομηχανίας δεν μπορεί να επιλυθεί εύκολα στην περίπτωση της Ρωσίας, ιδίως τώρα που ο αριθμός των μεταναστών εργατών συνεχίζει να συρρικνώνεται για τους λόγους της αυξανόμενης αστυνομικής καταστολής μετά από μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων στη Ρωσία από ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ομάδες και στη γενικότερη ατμόσφαιρα φόβου από την αναγκαστική στράτευση.
Για παράδειγμα, η ροή μεταναστών εργασίας από το Τατζικιστάν προς τη Ρωσία κατά τους πρώτους έξι μήνες του 2024 μειώθηκε κατά 16%, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας του Τατζικιστάν.
Η δυνητική προσφορά εργατικού δυναμικού στερεύει
Ο Έντουαρντ Χάντερ Κρίστι, πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ και ανώτερος ερευνητής του FIIA, έθεσε το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ρωσική ηγεσία: "Είτε απομακρύνεις εργαζόμενους μέσω της επιστράτευσης, είτε τους προσελκύεις με υψηλούς στρατιωτικούς μισθούς, και στις δύο περιπτώσεις διατρέχεις τον κίνδυνο ελλείψεων στην πολιτική οικονομία."Τελικά, οι μισθοί ίσως χρειαστεί να αυξηθούν και σε ορισμένους τομείς της πολιτικής οικονομίας. Όλα αυτά θα είναι αρκετά δαπανηρά για το ρωσικό κράτος και θα τροφοδοτήσουν επίσης τον πληθωρισμό".
Ο πληθωρισμός, σε συνδυασμό με την επιδεινούμενη έλλειψη εργατικού δυναμικού, αποτελεί ένα μαύρο σύννεφο πάνω από τη ρωσική οικονομία, η οποία έχει δείξει σημάδια ανάπτυξης μετά τη μετάβαση σε πολεμική λειτουργία.
Ο Janis Kluge, ανώτερος συνεργάτης στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας, δήλωσε στο Euronews: "Οι μόνες επιχειρήσεις που μπορούν να ευημερήσουν σε αυτό το περιβάλλον είναι οι προμηθευτές για τον πόλεμο.
"Η αναπόφευκτη συνέπεια είναι ότι η πολιτική οικονομία θα συρρικνωθεί, ενώ το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα θα μεγαλώσει. Τελικά, ο πληθωρισμός θα μειώσει επίσης τα εισοδήματα του πληθυσμού. Το πόσο άσχημα θα γίνει εξαρτάται από το πώς θα εξελιχθούν οι κυρώσεις και η τιμή του πετρελαίου".
Η μαζική μετανάστευση απομάκρυνε τους δυνητικούς εργαζόμενους
Τα προβλήματα της Ρωσίας με το εργατικό δυναμικό επιδεινώνονται από το γεγονός ότι κύματα μαζικής μετανάστευσης του νεότερου, εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού σημειώθηκαν στη Ρωσία από την έναρξη του πολέμου κατά της Ουκρανίας.Η Μαρία Σνέγκοβαγια, ανώτερη συνεργάτης για τη Ρωσία και την Ευρασία στο πρόγραμμα "Ευρώπη, Ρωσία και Ευρασία" του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, δήλωσε στο Euronews: "Ο συνολικός αριθμός των μεταναστών από το 2022 εκτιμάται σε περίπου 500.000 έως ένα εκατομμύριο άτομα, πολλοί από τους οποίους είναι νεότεροι, καλύτερα εκπαιδευμένοι και εργάζονται σε βασικούς κλάδους όπως ο τομέας της πληροφορικής.
"Προσθέτοντας σε αυτό τους επιστρατευμένους και τους εθελοντές συνολικά, λόγω ενός συνδυασμού κοροναϊού, κινητοποιήσεων και απωλειών λόγω πολέμου από το 2020 έως το 2023, η δεξαμενή εργατικού δυναμικού της Ρωσίας έχει χάσει περίπου 1,9-2,8 εκατ. άτομα".
Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί επίσης πρόβλημα για το εργατικό δυναμικό
Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η ηλικιακή διαφορά του πληθυσμού της Ρωσίας. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Rosstat για το 2024, ο απόλυτος αριθμός των συνταξιούχων στη Ρωσία ανέρχεται σε περίπου 41 εκατομμύρια, περίπου το 30% του γενικού πληθυσμού, όταν συμπεριληφθούν τα κύματα μετανάστευσης και τα θύματα πολέμου. Δεν είναι να απορεί κανείς που σχεδόν οι μισές ρωσικές βιομηχανικές επιχειρήσεις έχουν ήδη αναφέρει ότι από πέρυσι δεν είχαν αρκετό προσωπικό.Ακόμη και με την πολεμική οικονομία σε κίνηση, το ρωσικό ΑΕΠ αυξήθηκε "κατά μέσο όρο μόλις κατά 0,8% ετησίως", αναφέρει ο Kluge.
Καθώς ο πληθωρισμός και οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού αυξάνονται και η Ουκρανία μεταφέρει τον πόλεμο στο ρωσικό έδαφος, η ρωσική οικονομία δεν φαίνεται να βρίσκεται σε καλή κατάσταση.
