Η σημασία του επενδυτικού πλάνου
Όπως γνωρίζουν αρκετοί φίλοι με τους οποίους συζητάμε για τις αγορές, έχω την καλή συνήθεια να κρατώ πλήρες και λεπτομερές ημερολόγιο για όλες μου τις κινήσεις. Ένα ημερολόγιο στο οποίο καταγράφω τα αποτελέσματα αλλά και τις παρατηρήσεις μου για όλες τις κινήσεις που έχω κάνει όλα αυτά τα χρόνια. Είναι μία συνήθεια την οποία συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όλους τους επενδυτές/traders. Θα σας βοηθήσει σημαντικά να παρακολουθείτε την εξέλιξή σας, να εντοπίζετε τα λάθη σας και βέβαια να εξετάζετε τα σημεία στα οποία το σύστημά σας επιδέχεται βελτιώσεις.
Αυτό το ημερολόγιο, λοιπόν, με έχει βοηθήσει σημαντικά, δείχνοντάς μου με πολύ παραστατικό τρόπο την κύρια αιτία για τις ζημιογόνες κινήσεις μου. Όχι, δεν ήταν οι ατέλειες του συστήματός μου, άλλωστε στην πορεία των χρόνων έχω αλλάξει αρκετές φορές το σύστημα που χρησιμοποιώ. Ήταν η μη πειθαρχημένη εφαρμογή του εκάστοτε συστήματός μου, οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες, η ανάληψη υπερβολικού οικονομικού ρίσκου κάποιες φορές, ακόμα κι η άγνοια κινδύνου για την δύναμη που έχει η αγορά να τιμωρεί κάθε απειθαρχία.
Κάποια στιγμή, λοιπόν, συνειδητοποίησα ότι η απόλυτα πειθαρχημένη εφαρμογή ενός trading plan ήταν η αναγκαία και ικανή συνθήκη για να έχω σταθερά κέρδη στις αγορές. Προφανώς θα υπήρχαν και ζημιές, είναι αναπόσπαστο μέρος του παιχνιδιού αυτό, αλλά η συνολική κερδοφορία θα ήταν συνεχόμενη και διαχρονική.
Η αγορά είναι ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο περιβάλλον. Ο μόνος τρόπος για να είναι διαχρονικά κερδισμένος ένας trader, είναι να δημιουργήσει ένα σύνολο κανόνων και να τους εφαρμόζει με πειθαρχία και συνέπεια. Οι κανόνες αυτοί ουσιαστικά υπαγορεύουν την συμπεριφορά του trader. Είναι οι κανόνες εκείνοι που θα του υποδείξουν πότε οι πιθανότητες είναι με το μέρος του και πότε εναντίον του.
Έπρεπε λοιπόν να φτιάξω ένα trading plan το οποίο θα αποτελείτο από στοιχεία απολύτως ορισμένα ώστε η εφαρμογή του να είναι απλά η τήρηση συγκεκριμένων κανόνων. Κανόνων αντικειμενικών που θα μπορούσε να τους εφαρμόσει ο οποιοσδήποτε χωρίς την χρήση εξειδικευμένου και ακριβού λογισμικού, χωρίς δηλαδή να εξαρτάται από μία συγκεκριμένη πλατφόρμα συναλλαγών ή από κάποιον συνδυασμό τεχνικών δεικτών, η παραμετροποίηση των οποίων θα αφαιρούσε την επιδιωκόμενη αντικειμενικότητα.
Παράλληλα συνειδητοποίησα και αποδέχθηκα ότι οι κανόνες ενός trading plan δεν μπορεί ποτέ να είναι τέλειοι. Καμία τεχνική δεν λειτουργεί σωστά σε όλες τις περιπτώσεις. Αν παρ’ ελπίδα υπήρχε ένα «τέλειο» σύνολο κανόνων, το επονομαζόμενο και holy grail, όλοι θα το μάθαιναν κάποια στιγμή και θα το χρησιμοποιούσαν, αλλά τότε θα έπαυε να υπάρχει αγορά!
Οι διαχρονικά κερδισμένοι επενδυτές ή traders έχουν καταλήξει σ’ ένα σύνολο κανόνων που λειτουργεί αποτελεσματικά γι’ αυτούς και εφαρμόζουν αυτό το σύνολο με συνέπεια και πειθαρχία. Ένας καλός trader πρέπει να γνωρίζει καλά το “πλεονέκτημά” του (edge) και να είναι υπομονετικός ώστε να περιμένει την εμφάνισή του. Τότε και μόνον τότε εκτελεί την αντίστοιχη κίνηση με εμπιστοσύνη, προσέχοντας πάντοτε να διατηρεί το οικονομικό του ρίσκο χαμηλό. Έχει, δε, πάντα υπ’ όψιν του ότι το όποιο αποτέλεσμα της προηγούμενης κίνησής του είναι στατιστικά ασυσχέτιστο με το αποτέλεσμα της παρούσας κίνησης.
Το αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής είναι το trading plan που εφαρμόζω εδώ και αρκετά χρόνια με μεγάλη επιτυχία. Ενα trading plan που μπορεί να εφαρμοσθεί σε οποιαδήποτε αγορά και σε οποιονδήποτε χρονικό ορίζοντα, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ένα trading plan που δίνει ίση, αν όχι μεγαλύτερη, βαρύτητα στην διαχείριση του ρίσκου και στην διαχείριση των κινήσεων, διότι αποδεδειγμένα συμβάλλουν σημαντικά στην κερδοφορία του συστήματος.
Το trading plan αυτό το έχω ονομάσει AA Trading Method και το παρουσιάζω με την μορφή ενός λεπτομερέστατου και αναλυτικού σεμιναρίου σε ηλεκτρονική μορφή.Το σεμινάριο αποτελείται από ένα εγχειρίδιο 173 σελίδων, με αναλυτικές επεξηγήσεις και πολλά παραδείγματα, καθως και από 15 βίντεο όπου εξηγούνται τα διάφορα setups και κάποιες ειδικές περιπτώσεις.
Παράλληλα, έχω δημιουργήσει ένα γκρουπ στο facebook όπου συμμετέχουν πάνω από 150 Ελληνες και ξένοι traders. Εκεί δίδονται παραδείγματα εφαρμογής της μεθοδολογίας και αρκετές φορές μαγνητοσκοπώ ζωντανά την καθημερινή μου δραστηριότητα σαν trader.
Ας δούμε λοιπόν στο πρώτο αυτό άρθρο της σειράς την φιλοσοφία στην οποία βασίζεται η μεθοδολογία αυτή. Όπως είπα και προηγουμένως, δεν χρησιμοποιούμε κανέναν τεχνικό δείκτη, trendlines ή άλλα τεχνικά εργαλεία παρά μόνον την κίνηση της τιμής (price action).
Βασικά τεχνικά στοιχεία
• Η Dynamic Bar ορίζεται ως η μπάρα της οποίας το κλείσιμο (C) βρίσκεται εκτός των ορίων της προηγούμενης μπάρας.
Έτσι,ανάλογα με την θέση του C, έχουμε Bullish Dynamic Bars (BuDB) και Bearish Dynamic Bars (BeDB).
Κάθε άλλη μπάρα που δεν είναι Dynamic bar καλείται Static Bar.
• Μία μπάρα αναστροφής (Reversal Bar) ορίζεται ως η μπάρα εκείνη που αναστρέφει την πορεία της τιμής, δημιουργώντας παράλληλα μία περιοχή στήριξης/αντίστασης.
Βασικά στοιχεία της μεθοδολογίας
Η μεθοδολογία λοιπόν αυτή βασίζεται στην παραδοχή ότι η τιμή κινείται μεταξύ των «περιοχών αναφοράς», δηλαδή μεταξυ περιοχών στήριξης και αντίστασης. Στις περιοχές αυτές υπάρχει προφανώς ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Αυτό συμβαίνει σε όλα τα time frames. Προφανώς οι περιοχές αναφοράς των μεγαλύτερων time frames είναι πιο ισχυρές και αυτός είναι ο λόγος που πολλές φορές παρατηρούμε την τιμή είτε να ξεπερνά εύκολα μία περιοχή αναφοράς, στο time frame που παρακολουθούμε, είτε να αντιστρέφει την πορεία της σε μία περιοχή η οποία φαινομενικά δεν είναι περιοχή αναφοράς.
Η τιμή πάντοτε κινείται προς την κατεύθυνση της ανισορροπίας αυτής ακολουθώντας μία πορεία προς την επόμενη περιοχή αναφοράς. Η ανισορροπία δηλαδή αυτή προσδίδει ορμή (momentum) στην τιμή και της επιτρέπει να κινηθεί γρηγορότερα προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Η τιμή ακολουθεί πάντοτε την διαδρομή της «ελάχιστης αντίστασης» (path of least resistance). Με τον όρο αυτόν πρακτικά εννοούμε μία περιοχή τιμών χωρίς σημαντικές αντίθετες περιοχές αναφοράς, χωρίς εμπόδια δηλαδή που μπορεί να ανακόψουν την πορεία της τιμής. Μία «κενή» περιοχή (price void).
H κίνηση της τιμής δεν είναι ποτέ σχεδόν μία γραμμική διαδικασία. Τούτο διότι η σχέση προσφοράς και ζήτησης μεταβάλλεται συνεχώς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο,πολλές φορές,παρακολουθούμε την τιμή να πηγαίνει τελικά στην επόμενη σημαντική περιοχή αναφοράς, αλλά με ενδιάμεσες διορθώσεις.
Η κίνηση της τιμής, λοιπόν, δημιουργεί κάθε φορά κάποιες περιοχές τις οποίες εμείς θεωρούμε σημαντικές. Ο λόγος είναι ότι στις περιοχές αυτές υπάρχει μία προφανής ανισορροπία μεταξύ αγοραστών και πωλητών, δηλαδή μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Η εμπειρία μας καθώς και εκτεταμένες δοκιμές μας έχουν αποδείξει ότι όταν η τιμή επανέλθει στις περιοχές αυτές, υπάρχουν ισχυρές πιθανότητες αντιστροφής της πορείας της τιμής.
Θα ήθελα εδώ να τονίσω την φράση «ισχυρές πιθανότητες»…στις αγορές τίποτα δεν είναι σίγουρο ή απόλυτα προβλέψιμο. Δεν μπορούμε ποτέ να ξέρουμε πόσοι αγοραστές ή πωλητές υπάρχουν σε κάθε επίπεδο τιμής και πως θα ενεργήσουν. Για τον λόγο αυτόν ακολουθούμε την εξης τακτική:
Ξεκινάμε την ανάλυσή μας από ένα μεγαλύτερο time frame, εντοπίζοντας ισχυρές περιοχές στήριξης και αντίστασης ή προσφοράς και ζήτησης. Όταν η τιμή φθάσει ή προσεγγίσει τις περιοχές αυτές, πηγαίνουμε σε ένα μικρότερο time frame αναζητώντας μια επιβεβαίωση της αντιστροφής της πορείας της τιμής. Η αντιστροφή αυτή πρέπει να έχει την μορφή ενός υψηλότερου χαμηλού (ή χαμηλότερου υψηλού για short trades) και ενός έγκυρου σήματος αγοράς (πώλησης αντίστοιχα) στην περιοχή αυτή. Η ενεργοποίηση του σήματος αυτού είναι η είσοδός μας στην αγορά, το άνοιγμα μίας θέσης.
Οι πιθανότητες επιτυχίας μας αυξάνονται σημαντικά όταν τα 2 time frames που εξετάζουμε βρίσκονται σε συγχρονισμό,δηλαδή, για παράδειγμα, η τιμή βρίσκεται σε περιοχή στήριξης τόσο στο μεγαλύτερο όσο και στο μικρότερο time frame.
Η ανάλυση της αγοράς σε πολλαπλά time frames μας δίνει ένα πλεονέκτημα διότι οι κινήσεις μας γίνονται σε συγχρονισμό με την επικρατούσα τάση στο μεγαλύτερο time frame, ενώ παράλληλα χρησιμοποιούμε το μικρότερο time frame για να κάνουμε τις κινήσεις μας με μεγαλύτερη ακρίβεια και μικρότερο οικονομικό ρίσκο.
Ένα άλλο, πολύ σημαντικό στοιχείο που πρέπει πάντοτε να λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας είναι η λεγόμενη «δομή» της αγοράς. Αν δηλαδή η αγορά βρίσκεται σε τάση,σε συσσώρευση, ή αν βρίσκεται μεν σε τάση η οποία όμως βρίσκεται πλεόν στα όρια της εξάντλησης και πιθανής αναστροφής. Η δομή της αγοράς, όπως αυτή καθορίζεται από την τάση και το momentum της τιμής, αυξάνει ή μειώνει αντίστοιχα την σπουδαιότητα των περιοχών στήριξης και αντίστασης.
Είναι προφανές ότι οι διάφορες περιοχές στήριξης και αντίστασης έχουν τελείως διαφορετική βαρύτητα και σημασία, όταν η τάση «συμφωνεί» μαζί τους,και πολύ μικρότερη όταν η τάση είναι αντίθετη. Επίσης, όταν η τιμή κινείται συσσωρευτικά, δηλαδή μέσα σε μία περιοχή τιμών (price range), τότε η αντιμετώπισή μας πρέπει να είναι διαφορετική.
Όπως καταλαβαίνετε είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να ορίσουμε με ακρίβεια όλα αυτά τα τεχνικά στοιχεία που προαναφέραμε ώστε η ανάλυσή μας να είναι αντικειμενική. Όταν έχουμε θέσει ξεκάθαρους και λεπτομερείς κανόνες, η δουλειά μας σαν traders διευκολύνεται σημαντικά.
Είναι προφανές βέβαια ότι στα πλαίσια των άρθρων αυτών δεν μπορούμε να αναφερθούμε με λεπτομέρειες σε όλα αυτά τα τεχνικά στοιχεία. Δίνουμε απλώς τις γενικές αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται αυτό το σύστημα.
Τεχνικά setups
Χρησιμοποιώντας σαν βάση τις αρχές αυτές, έχουμε δημιουργήσει 5 setups, καλύπτοντας την μεγαλύτερη γκάμα των πιθανών κινήσεων της τιμής. Θα αναφερθούμε σ’ αυτές εν συντομία, δίνοντας και από ένα παράδειγμα.
Να διευκρινήσουμε στο σημείο αυτό ότι κανένα σύστημα, όσο καλό και αν είναι,δεν μπορεί να «πιάσει» όλες τις κινήσεις της αγοράς. Ομως,αυτό δεν είναι και απαραίτητο. Ένας καλός trader περιμένει με υπομονή και πειθαρχία να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες και τότε να εφαρμόσει τις τεχνικές που περιλαμβάνει το σύστημά του, αναμένοντας να υλοποιηθεί το «πλεονέκτημα» που του δίνουν οι τεχνικές αυτές. Όσο και αν φανεί λίγο παράξενο υπάρχουν πολλοί traders που εφαρμόζοντας συνεχώς 1-2 τεχνικές, και μόνον αυτές, έχουν σταθερή κερδοφορία στις αγορές. Τα 5 setups που περιλαμβάνει το trading plan είναι τα ακόλουθα:
1. Κινήσεις (trades) από περιοχές στήριξης-αντίστασης (areas of support and resistance).
2. Κινήσεις (trades) από περιοχές ζήτησης-προσφοράς (areas of demand and supply).
3. Κινήσεις (trades) συνέχειας (continuation trades). Θα αναφερθούμε σ’ αυτές στην συνέχεια και θα εξηγήσουμε τις προυποθέσεις επιτυχίας.
4. Κινήσεις (trades) που εκμεταλλεύονται τα χάσματα της τιμής (price gaps) στην αρχή της συνεδρίασης.
5. Κινήσεις (trades) όταν η τιμή κινείται μέσα σε μια περιορισμένη περιοχή τιμών (price range).
Πριν προχωρήσουμε σε παραδείγματα,να τονίσουμε 2 πολύ σημαντικά στοιχεία:
-Πρώτον, απαραίτητη προυπόθεση για την επιτυχία οποιασδήποτε κίνησης είναι η ύπαρξη ενός «κενού τιμων» (price void) μεταξύ της τιμής εισόδου και της τιμής στόχου για την επίτευξη κέρδους. Η ύπαρξη δηλαδή μιάς περιοχής τιμών χωρίς περιοχές στήριξης/αντίστασης ώστε να υπάρχει εύλογο περιθώριο κέρδους.
-Δεύτερο και κυριότερον, ένα πλήρες και ολοκληρωμένο trading plan αποτελείται, πέραν του τεχνικού τμήματος, και από αλλα 2 πολύ σημαντικά τμήματα :
• Το money management system, δηλαδή το σύστημα διαχείρισης του οικονομικού ρίσκου.
• Το trade management system, δηλαδή το σύστημα διαχείρισης των κινήσεων.
Θα αναφερθούμε στα 2 αυτά συστήματα στα επόμενα άρθρα.
Τεχνικό setup 1
Το κύριο στοιχείο αυτού του setup είναι η δημιουργία μίας περιοχής στήριξης/αντίστασης (support/resistance area) και η επιστροφή (pullback) της τιμής σε αυτήν. Αυτό γίνεται με την δημιουργία μίας έγκυρης low/high pivot reversal bar (“support”/”resistance” bar).
Φυσικά μία περιοχή στήριξης είναι πολύ ισχυρότερη όταν η τάση είναι ανοδική και πολύ ασθενέστερη όταν η τάση είναι καθοδική. Το αντίστροφο για μία περιοχή αντίστασης. Επίσης η θέση της reversal bar είναι πολύ σημαντική. Δηλαδή η μπάρα αυτή αποκτά μεγαλύτερη ισχύ όταν σχηματίζεται σε μία προηγούμενη περιοχή στήριξης/αντίστασης, δείχνοντας ότι η τιμή αντιδρά εκ νέου από την περιοχή αυτή.
Βεβαίως η εφαρμογή της τεχνικής αυτής διέπεται και από ορισμένους άλλους κανόνες οι οποίοι βέβαια δεν είναι δυνατόν να αναλυθούν στα πλαίσια του αρθρου αυτού.
Σε γενικές γραμμές μπορούμε να αναφέρουμε ότι η αφετηρία και ο τύπος της διόρθωσης (pullback) έχουν πολύ μεγάλη σημασία στην αξιολόγηση μίας πιθανής κίνησης από την περιοχή αυτή. Οι πιθανότητες επιτυχίας αυξάνονται σημαντικά όταν η διόρθωση γίνεται από μία «ουδέτερη» περιοχή και όχι από μία περιοχή αντίστασης η στήριξης. Επίσης, οι πιθανότητες αυξάνονται όταν έχει ηδη παραβιασθεί μία περιοχή αντίστασης/στήριξης η κίνηση δηλαδή της τιμής έχει «απορροφήσει» την πλειονότητα των πωλητών ή αγοραστών αντίστοιχα.
Αυτή είναι μία τυπική και πολύ επιτυχημένη εφαρμογή αυτού του setup με ένα short trade στο συμβόλαιο του EUR/USD (6Ε).
Η τιμή αντιδρά με μία high pivot reversal bar, που φυσικά δημιουργεί μία περιοχή αντίστασης στο 25λεπτο διάγραμμα. Στην επόμενη μπάρα,η τιμή επιστρέφει στην περιοχή αυτή χωρίς να αλλάξει το momentum.
Επιπλέον,υπάρχει αρκετός χώρος μέχρι την περιοχή της επόμενης στήριξης, γεγονός που προσδίδει στην κίνηση ένα μεγάλο περιθώριο δυνητικού κέρδους.
Έχοντας εξασφαλίσει αυτές τις καλές προυποθέσεις, πηγαίνουμε στο 5λεπτο διάγραμμα και αναζητούμε μία επιβεβαίωση της αντιστροφής της πορείας της τιμής και ένα έγκυρο σήμα short για να κάνουμε την κίνησή μας. Τα έχουμε και τα δύο, όπως φαίνεται στο διάγραμμα.
Από την στιγμή που εκτελούμε την κίνηση, όλα πλέον είναι θέμα διαχείρισης. Χρειάζεται προσοχή,πειθαρχία,υπομονή και τήρηση των κανόνων ώστε να «εισπράξουμε» την ανταμοιβή της αγοράς.
Τεχνικό setup 2
Το κύριο στοιχείο αυτού του setup είναι η δημιουργία μίας περιοχής ζήτησης/προσφοράς (demand/supply area) και η επιστροφή (pullback) της τιμής σε αυτήν.
Φυσικά,μία περιοχή ζήτησης είναι πολύ ισχυρότερη όταν η τάση είναι ανοδική και πολύ ασθενέστερη όταν η τάση είναι καθοδική.Το αντίστροφο για μία περιοχή προσφοράς.
Βεβαίως,η εφαρμογή της τεχνικής αυτής διέπεται και από ορισμένους άλλους κανόνες, οι οποίοι βέβαια δεν είναι δυνατόν να αναλυθούν στα πλαίσια του άρθρου αυτού.
Σε γενικές γραμμές μπορούμε να αναφέρουμε ότι η αφετηρία και ο τύπος της διόρθωσης (pullback) έχουν πολύ μεγάλη σημασία στην αξιολόγηση μίας πιθανής κίνησης από την περιοχή αυτή. Οι πιθανότητες επιτυχίας αυξάνονται σημαντικά όταν η επιστροφή της τιμής γίνεται από μία «ουδέτερη» περιοχή και όχι από μία περιοχή αντίστασης ή στήριξης. Επίσης οι πιθανότητες αυξάνονται όταν έχει ήδη παραβιασθεί μία περιοχή αντίστασης/στήριξης, η κίνηση δηλαδή της τιμής έχει «απορροφήσει» την πλειονότητα των πωλητών ή αγοραστών αντίστοιχα.
Ας εξετάσουμε τώρα μία περίπτωση επιτυχημένης εφαρμογής του setup 2 σε long trade αυτή τη φορά.Η κίνηση έγινε στο συμβόλαιο του Nasdaq.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η περίπτωση αυτή επαναλαμβάνεται με μεγάλη συχνότητα, συνεπώς είναι μία κίνηση που ένας εκπαιδευμένος trader μπορεί να την κάνει πολύ συχνά. Μερικές φορές, 3-4 φορές μέσα στην ίδια ημέρα.
Στο 25λεπτο διάγραμμα σχηματίζεται μία BuDB με μεγάλο όγκο, με κλείσιμο πάνω από ένα MR pivot, δηλαδή ένα high pivot που είχε δημιουργήσει ένα χαμηλότερο χαμηλό. Η μπάρα αυτή δείχνει ανάγλυφα την δυναμική της αγοράς και δημιουργεί μία πολύ ισχυρή περιοχή ζήτησης (demand area).
Στην συνέχεια η τιμή επανέρχεται στην περιοχή αυτή, από μία «κενή περιοχή»,χωρίς να αλλάξει το momentum.
Επιπλέον,υπάρχει «κενό τιμών» προς τα ανω, άρα οι προυποθέσεις επιτυχίας της κίνησης είναι εξαιρετικές.
Στο 5λεπτο διάγραμμα,έχουμε υψηλότερο χαμηλό και ένα πολύ ισχυρό long σήμα. Παρατηρήστε ότι το σήμα αυτό δημιουργείται σε περιοχή στήριξης του 5λεπτου διαγράμματος. Εκτελούμε την κίνηση με εμπιστοσύνη και τα αποτελέσματα είναι θεαματικά.
Επίλογος
Το συμπέρασμα από το πρώτο αυτό άρθρο είναι ότι ένας trader έχει την δυνατότητα να κάνει πολύ επιτυχημένες κινήσεις,χρησιμοποιώντας απλές τεχνικές,ελέγχοντας κάθε φορά το οικονομικό ρίσκο και εφαρμόζοντας επίσης απλές τεχνικές διαχείρισης των κινήσεων,ώστε να παίρνει κάθε φορά το μεγαλύτερο κομμάτι των κερδών που η αγορά θέτει στην διάθεσή του.
Θα επανέλθουμε στα επόμενα άρθρα,αναλύοντας και τις άλλες τεχνικές που χρησιμοποιούμε και παρουσιάζοντας τις τεχνικές διαχείρισης του ρίσκου και των κινήσεων.
Πηγή:
Αρχικό άρθρο