TRADERS: Κύριε Γεννηματά, είστε ένας βετεράνος στα χρηματοοικονομικά δρώμενα στη χώρα, πείτε μας από που ξεκινήσατε;
Γεννηματάς: Eξ οικείου πταίσματος, που λένε. Η χρηματιστηριακή διαδικασία επιχειρηματικής χρηματοδότησης έτυχε, δεν μπορώ να εξηγήσω ακριβώς πώς, να κεντρίσει το ενδιαφέρον μου από τα φοιτητικά μου χρόνια. Ήμουν καλός στα οικονομικά μαθήματα που τότε ήσαν μεγάλο σχετικά μέρος της ύλης στη Νομική Σχολή Αθηνών και επιπλέον είχα συνηθίσει από πολύ μικρός να «ξεκοκκαλίζω» εφημερίδες! Είμαστε βλέπεις πολιτική οικογένεια και το σπίτι ήταν εφημεριδόσπιτο! Στο ξεκοκκάλισμα επάνω σάρωνα και τα οικονομικά ζητήματα με μεγάλο ενδιαφέρον. Μπορώ μάλιστα να πω ότι πιο πολλά οικονομικά στη ζωή μου έχω μάθει από τον ελληνικό και διεθνή τύπο παρά από τα θεωρητικά οικονομικά των πανεπιστημίων όπου ακόμα επικρατεί βεβαίως η εντελώς άσχετη με την οικονομική πραγματικότητα νεοκλασική θεωρία.
Εκεί επάνω λοιπόν το ελληνικό «οικογενειακό» χρηματιστήριο της δεκαετίας του ’70 κίνησε την προσοχή μου, λίγο πριν από το μπουμ αλλά και το κραχ του 1973! Να συμμετέχω όμως ως επενδυτής άρχισα το 1987. Το Φεβρουάριο του έτους εκείνου είχε σημειωθεί μια μακρά απεργία στην σημερινή ΑΛΦΑ Τράπεζα, τότε Τράπεζα Πίστεως. Η μετοχή της εταιρείας είχε υποτιμηθεί σημαντικά. Στη φάση εκείνη λοιπόν πούλησα το αυτοκίνητο που είχα και αγόρασα με όλα τα χρήματα μετοχές της τράπεζας. Σε δύο μήνες αγόρασα άλλο αυτοκίνητο με τα κέρδη, όχι καλλίτερο από το προηγούμενο γιατί ήθελα να διατηρήσω μάχιμη ρευστότητα. Από τότε μέχρι και το 1995 μπορεί να πει κανείς ότι το χρηματιστήριο ήταν για μένα τακτική πηγή ικανοποιητικού εισοδήματος, χωρίς βεβαίως «γιάπικες» υπερβολές και σαλταδορισμούς. Αυτά δεν ταίριαζαν ποτέ με τον χαρακτήρα μου.
Τα πράγματα πάντως ήρθαν έτσι ώστε στην περίοδο 1991-94 να διατελέσω πρόεδρος της πρώτης καθαρά ιδιωτικής χρηματιστηριακής εταιρείας στην Ελλάδα (δεν ανήκε δηλαδή σε τράπεζα αλλά σε ιδιώτες μετόχους) που είχε ιδρυθεί με τον εκσυγχρονιστικό νόμο 1804/89, την ΕUROSEC AXE. Ας σημειωθεί για την σχετική πληρότητα του λόγου ότι στο ενδιάμεσο διάστημα 1986-1990 είχα διατελέσει αντιπρόεδρος της σημαντικής θυγατρικής της τότε τράπεζας ΕΤΒΑ, ΒΙΠΕΤΒΑ Α.Ε. που ασκούσε δραστηριότητες project management και διαχειριζόταν τις βιομηχανικές περιοχές της χώρας που βεβαίως ίδρυε η μητέρα τράπεζα, η ΕΤΒΑ.
TRADERS: Ποιες ήταν οι δυσκολίες τότε σε σύγκριση με την αγορά σήμερα;
Γεννηματάς: Δυσκολίες δεν υπήρχαν. Τί δυσκολίες να υπάρχουν σε μια στοιχειώδη, σχεδόν «οικογενειακή» χρηματιστηριακή αγορά με πολύ περιορισμένο εύρος και βάθος, με ελάχιστους εισηγμένους στη διαπραγμάτευση οικονομικούς πρωταγωνιστές της ελληνικής οικονομίας, των οποίων την οικονομική κατάσταση, τις δυνατότητες, τις επιχειρηματικές προθέσεις και προοπτικές εγνώριζε και η γάτα; Όλα εξαρτώντο από την εξωτερική βεβαίως και πολύ περισσότερο την εσωτερική πολιτικοοικονομική συγκυρία που από το 1988 είχε αρχίσει να μπαίνει σε πιο σταθεροποιημένη και αισιόδοξη τροχιά.
Από το 1988 και εν όψει του νέου νόμου που προανέφερα, πολύ περισσότερο μετά, άρχισε και το ενδιαφέρον για εισαγωγή νέων εταιρειών στη διαπραγμάτευση. Άρχισε δηλαδή η διεύρυνση της χρηματιστηριακής βάσης, όχι όμως και η ανάλογη εμβάθυνση (συνολικό ύψος κύκλου εργασιών). Με τις νέες, βέβαια, εισαγωγές που συνεχίστηκαν μετά άρχισαν και τα «παιγνίδια». Η εμφάνιση, δηλαδή, του γνωστού παρασιτισμού γύρω από την -τότε- Σοφοκλέους, με τις σπερμολογίες, τη φημολογία του αέρα, τα «λομπάκια» και τα σχετικά επαρχιώτικα της μικροελλαδικής οικονομικής πραγματικότητας. Ευτυχώς ακόμη τότε δεν είχε νομιμοποιηθεί ο τραπεζικός δανεισμός της σπέκουλας. Αυτό ήρθε αρκετά μετά. Ο κίνδυνος ήταν ακόμα προσωπικός και περιορισμένος.
)
TRADERS: Πως έχει εξελιχθεί, κατά τη γνώμη σας, ο χρηματιστηριακός θεσμός σε αυτές τις τελευταίες δεκαετίες;
Γεννηματάς: Μετά την καταλυτική περίοδο της φούσκας 1997-99 ασφαλώς η χρηματιστηριακή αγορά αναπτύχθηκε και «εκσυγχρονίστηκε» από πλευράς εργαλείων, τεχνικών δυνατοτήτων, χρηματοδότησης, συνολικής τεχνογνωσίας. Η αγορά, παρά την καταστροφή του ’99, που ήταν πολύ φυσικό να συμβεί σε μια αγορά αλλά και σε μια περίοδο «μαθητευομένων μάγων» (σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής ζωής), κράτησε αρκετό εύρος και βάθος για μια περιθωριακή χώρα. Το ξένο κερδοσκοπικό κεφάλαιο κράτησε μετά την ψυχρολουσία του ’99 την αγορά σε σχετικά ικανοποιητικά επίπεδα επιβίωσης που επέτρεπαν αρκετή άντληση κεφαλαίων για επενδυτικές δραστηριότητες. Αυτή την εικόνα έχω τουλάχιστον συγκρατήσει, από την περίοδο που ήμουν συνιδρυτής (2001) και πρόεδρος τράπεζας μέχρι το 2006, χωρίς βέβαια να επικαλούμαι σχετικά στοιχεία. Εσείς τα θυμόσαστε ίσως καλλίτερα για την περίοδο μέχρι το 2007, όπου ξέσπασε ο διεθνής χρηματοπιστωτικός Αρμαγεδών. Από το 2008 και μετά, με τη συνεχή εμβάθυνση της ελληνικής κρίσης δεν χρειάζονται βέβαια σχόλια.
TRADERS: Πιστεύετε οτι στην Ελλάδα ζήσαμε το όνειρο και την πτώση σε υπερβολή σε σχέση με τις ξένες χρηματαγορές κατά την περίοδο του 1999;
Γεννηματάς: Όχι. Το ξεφούσκωμα του ’99 ήταν φυσιολογικό, μετά από μια ρέντα της αγοράς σε περίοδο άφρονος πολιτικής αισιοδοξίας και θετικών διεθνών προοπτικών που φυσιολογικά προσήλκυσε ανύποπτους νεοπροσήλυτους, άπειρους επενδυτές και τους εγγενείς, κυρίως σε κάθε νεόπλουτη χώρα, «αερητζήδες». Έτσι είναι όμως τα χρηματιστήρια. Η οικονομική ιστορία της ευρωπαϊκής αλλά και της αμερικάνικης οικονομικής ανάπτυξης είναι γεμάτη από τέτοια κρούσματα, ιδίως στην Ευρώπη από τον 16ο αιώνα και μετά, ενώ και οι Ηνωμένες Πολιτείες έζησαν τη δραματική εμπειρία του 1929. Κρίση στο αμερικανικό χρηματιστήριο είχαμε και το 1987 και φυσικά το κραχ του 2007 είναι ακόμα πολύ κοντινό μας. Έτσι είναι πάντως αυτά τα πράγματα. Οι κύκλοι είναι μέρος του οικονομικού παιγνιδιού που ξεπερνά την (ανύπαρκτη άλλωστε) προβλεπτική ικανότητα της οικονομικής ψευδοεπιστήμης. Αλλά ακόμα και στην πρέφα και στη μπιρίμπα δεν κερδίζει κανείς πάντα. Η οικονομία συνολικά άλλωστε είναι τυχερό παιγνίδι.
TRADERS: Ενδιαφέρουσα αυτή η άποψη, Κε Γεννηματά. Πιστεύετε λοιπόν οτι δεν υπάρχει ο παράγοντας του αρκούντως ενημερωμένου και διαβασμένου επενδυτή προς την πορεία για την επίτευξη αποδόσεων; Είναι όλα τελικά ένα μαύρο κουτί ή μια ζαριά;
Γεννηματάς: Όχι με αυτή την έννοια της στιγμιαίας τύχης. Οπωσδήποτε όμως σε κάθε οικονομική απόφαση, όπως και σε κάθε πολιτική άλλωστε απόφαση, εμπεριέχεται ένα στοίχημα, εφ’ όσον καμμιά απόφαση, πολύ περισσότερο οικονομική, δεν μπορεί να συνεκτιμά με ακρίβεια όλα τα δεδομένα που όλα υπόκεινται με τη σειρά τους σε περιθώρια μεταβολής. Αποτελούν δηλαδή ανυπέγγυες μεταβλητές. Η οικονομία είναι χώρος εγγενούς μεταβλητότητας και ρευστότητας. Η πρόβλεψη, ακόμα κι αν στηρίζεται σε φαινομενική στατιστική επάρκεια δεδομένων, είναι πάντα άλμα προς το άγνωστο. Γι αυτό και στην τραπεζική ζητάμε πάντα εγγυήσεις. Το ρίσκο πρέπει να αποκεντρωθεί, να διασπαρεί. Στο χρηματιστήριο οι συντελεστές αβεβαιότητας είναι πολλοί μεγαλύτεροι ενώ φυσικά δεν υπάρχει καμμία ουσιαστική εγγύηση για προεξοφλημένες συμπεριφορές…
TRADERS: Υπάρχουν τυχόν πολιτικές ευθύνες;
Γεννηματάς: Το 1929 υπήρχαν στις Η.Π.Α. πολιτικές ευθύνες; Υπήρχαν και δεν υπήρχαν. Το ίδιο και το 1999 σε μας, αλλά με μικροπαραλλαγή. Η τότε κυβέρνηση ήταν εξ ίσου αυτοπαγιδευμένη στην πολιτικοοικονομική αισιοδοξία της εποχής (μπαίναμε στο ευρώ και φανταζόμαστε λαίμαργα και παιδικά τις παχειές αγελάδες) όσο και οι δυστυχείς επενδυτές. Ασφαλώς δεν επερίσσεψε τότε η φρόνηση γενικώς, ούτε στους πολιτικούς ούτε και στους τραπεζίτες. Πόσο μάλλον στους «επενδυτές». (Τί ειρωνική λέξη!) Όταν οι αγορές είναι επάνω το φυσιολογικό συναίσθημα που καταλαμβάνει τους πιο σοβαρούς της αγοράς είναι η αμηχανία, η αγωνία και ο φόβος. Η ιστορία όμως αποδεικνύει ότι η αδρεναλίνη χρειάζεται για τη γρήγορη φυγή. Δεν συμβάλλει κατ’ ανάγκη στην έγκαιρη και σωστή απόφαση. Γι’ αυτό και δεν κερδίζουν όλοι. Τί άλλο είναι κατά βάθος ο χρηματιστηριακός μηχανισμός από μηχανισμό περιοδικής ανακατανομής πλούτου; Κυβέρνηση και «επενδυτές» πάντως εκείνη την μακάρια εποχή όλοι στην ίδια βάρκα απειρίας και αβουλίας ήτανε. Στην οικονομία γενικότερα δεν υπάρχουν φύλακες άγγελοι και προστάτες. Η οικονομία γενικότερα, πώς να το κάνουμε, δεν είναι πράγμα του θεού, είναι πράγμα του διαβόλου…Ο θεός είναι με τους πτωχούς! Οι προτεστάντες πιστεύουν το αντίθετο. Η Ψωροκώσταινά μας όμως ανήκει στην ανατολική ορθοδοξία!
TRADERS: Κάνοντας μια αναδρομή στις πρώτες ημέρες του ΧΑ, τι έχει αλλάξει και τι παραμένει ακόμα δομικά σε βρεφικό επίπεδο;
Γεννηματάς: Αξιολογήσαμε προηγουμένως την εξέλιξη από το 1973 μέχρι το 2007. Στηρίχτηκα κυρίως σε προσωπική εμπειρία που πιστεύω να συμπίπτει και με μεγάλο μέρος των δικών σας γνώσεων. Πριν όμως η ελληνική αγορά ενηλικιωθεί πραγματικά, ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει στη φαντασία του καθενός που ασχολείται με τα χρηματοοικονομικά, η πορεία ανακόπηκε με την ελληνική χρεωκοπία το 2009-10. Σήμερα η συγκυρία δεν επιτρέπει κρίσεις και αξιολογήσεις. Η Ελλάδα παραπαίει… Βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση σε αβυσσαλέο βάραθρο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εφ’ όσον η χρηματιστηριακή αγορά συνεχίζει να λειτουργεί, κάποιοι δεν μπορούν να βγάζουν κάποιο μεροκάματο. Η δουλειά είναι δουλειά. Ο καθένας την τέχνη του. Λίγα σήμερα, λίγα για όλους. Βεβαίως οι διεθνείς αγορές δουλεύουν πολύ καλά εφ’ όσον ο αγαπητός κύριος Ντράγκι από την ευρωπαϊκή πλευρά διασπείρει άφθονο χρήμα στις αγορές το οποίο βεβαίως δεν πάει αλλού παρά στα χρηματιστήρια. Το ίδιο κάνει βεβαίως και η FED. Έτσι οι χρηματιστηριακές αγορές ευημερούν πολύ περισσότερο ίσως απ’ ότι δικαιολογεί γενικότερα η λεγόμενη πραγματική οικονομία.
TRADERS: Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα από τις δυσκολίες που αντιμετωπίσατε στην ανέλιξη στην καριέρα σας;
Γεννηματάς: Στην καριέρα μου στα χρηματοπιστωτικά και στα ειδικώς τραπεζικά θα εννοείτε… Γιατί έχω και άλλες διαστάσεις που δεν είναι ίσως αρκετά διαφανείς. Σε όλα πάντως είχα την ίδια δυσκολία: Να αναστείλω την επιπολαιότητα των συνομιλητών! Όσες φορές είχα εξουσία αρκετή ώστε να επιβάλω αυτοσυγκράτηση προκειμένου να επικρατήσει μια μετρημένη και πειθαρχημένη πορεία, κάποιοι γκρίνιαζαν ότι είμαι «συντηρητικός» και δεν γνωρίζω από «μπίζνες». Όταν δεν είχα τέτοια εξουσία επιβολής, και αυτό συνέβαινε στις περισσότερες δυστυχώς περιπτώσεις, ανήκα πάντα στη μειοψηφία αυτών που δικαιώνονταν αργότερα….Τί να το κάνεις;
TRADERS: Τι θα συνιστούσατε στους νεόκοπους επενδυτές σήμερα;
Γεννηματάς: Έχει συστήσει τόσα πολλά και σοφά ο Μπάφετ και τόσοι άλλοι «γκουρού» των αγορών που εγώ περισσεύω! Δεν πιστεύω άλλωστε γενικότερα στις συστάσεις. Γι’ αυτό και δεν έκανα ποτέ και σε κανένα. Ό, τι και να πεις ό καθένας θα κάνει αυτό στο οποίο τον εξωθεί ο συνδυασμός των συγκυριών και του ατομικού ταμπεραμέντου. Κάποιοι διδάσκονται από τα παθήματα. Οι περισσότεροι ούτε από αυτά…Επί πλέον εγώ δεν είμαι, ούτε ήμουνα ποτέ άνθρωπος «των αγορών». Κι ούτε θέλω να με χαρακτηρίζουν έτσι. Οι αγορές είναι «θηρίο». Δεν έκανα ποτέ τον θηριοδαμαστή, ούτε πήγαινα σε τσίρκο…Όσον αφορά την τραπεζική δραστηριότητα και το τραπεζικό επάγγελμα, πιστεύω όσο κανείς στον τραπεζικό συντηρητισμό. Η τραπεζική είναι πολύ «βαρειά» βιομηχανία. Θέλει περίσκεψη και μεγάλη επιφύλαξη απέναντι στους χρηματοπιστωτικούς νεοτερισμούς που εμπεριέχουν ως ουσία την κερδοσκοπία….
TRADERS: Μια πρόσφατη έρευνα αναδεικνύει τους Έλληνες ως τους περισσότερο επιρρεπείς προς ανάληψη ρίσκου μετά τους κινέζους. Πιστεύετε οτι αυτό οδηγεί στις υπερβολές που βιώνουμε;
Γεννηματάς: Αυτό για τους κινέζους με εκπλήττει! Αν είναι έτσι, δεν τους το ’χα! Για την κλίση των ελλήνων προς το ρίσκο δεν μπορώ να συμφωνήσω. Προσωπικά δεν γνωρίζω κανέναν «επιτυχημένο» έλληνα επιχειρηματία που να πήρε πραγματικά ρίσκα. Βεβαίως ρίσκο σημαίνει να ρισκάρεις τα «ίδια κεφάλαια», δηλαδή τα δικά σου…Δεν ξέρω ποιοι έγιναν μεγάλοι ρισκάροντας τα «δικά» τους λεφτά. Αν εννοείτε τώρα όσους περιορίζονται να ρητορεύουν απλώς για μπίζνες και μεγαλόπνευστα «επιχειρηματικά σχέδια», τότε το πράγμα βεβαίως αλλάζει. Σκεφτείτε πόσο ο ελληνικός λαός καταφέρεται εναντίον αυτών που ονομάζονται «κρατικοδίαιτοι», είτε είναι είτε δεν είναι…..Εν πάση περιπτώσει, το «λελογισμένο ρίσκο» επιβάλλεται στις μπίζνες… Αλλά ποιος εγγυάται τα ρεαλιστικά μέτρα και σταθμά του λογισμού;
TRADERS: Έχοντας βιώσει την κρίση των Ασιατικών Τίγρεων το ’97, το κραχ του ’99-’00, την Lehman Brothers, τις τόσες ανακεφαλαιοποιήσεις, τον εξευτελισμό του ΧΑ και εταιρειών, τι μπορούμε να περιμένουμε τούδε κι εφεξής; Υπάρχει φως στο τούνελ; Ή μιλάμε για ακόμη μια γενιά χαμένων, απαίδευτων επενδυτών/trader;
Γεννηματάς: Η ιστορία διδάσκει ότι δεν διδασκόμαστε από την ιστορία. Αλλά βεβαίως ελάχιστοι γνωρίζουν ικανοποιητικά την ιστορία ενώ και η ίδια έχει το βίτσιο να επιφυλάσσει συνεχώς νέες εκπλήξεις στους ανθρώπους. Όσα πάντως έμαθαν, όσοι έμαθαν, από τις προσφατότερες κρίσεις του ’97-99 στην ΝΑ Ασία και την διεθνή τραπεζική καταστροφή του 2007-8 δεν ξέρω ειλικρινά πότε, στην Ελλάδα βεβαίως, θα μπορέσουν να τα αξιοποιήσουν. Δεν ξέρω και δεν μπορώ ακόμα να δω πότε η Ελλάδα θα μπορέσει να αντιστρέψει πορεία και θα χρειαστεί επομένως αυτούς που έμαθαν και τα όσα έχουν μάθει. Μπορεί το πράγμα να αργήσει τόσο, ώστε όταν επέλθει η επιθυμητή αλλαγή, την πορεία να διαχειριστούν πάλι «αμάθητοι» και μαθητευόμενοι μάγοι. Είναι αλήθεια ότι σήμερα στη χώρα μας χάνεται πρόσφατα κεκτημένη πολύτιμη εμπειρία που δεν ξέρουμε κατά πόσον θα είναι εξ ίσου πολύτιμη ή και απλώς «επιχειρησιακή» αύριο και μεθαύριο. Δεν μπορώ να πω τίποτα και λυπάμαι. Ο τόπος θέλει άμεση δράση και άμεση κινητοποίηση όλου αυτού του ανθρώπινου κεφαλαίου πού σήμερα αδικείται, αχρηστεύεται ή φυγαδεύεται στο εξωτερικό. Αν δεν κινητοποιηθούν αυτοί, οι άνθρωποι της πρόσφατα κεφαλαιοποιημένης γνώσης και εμπειρίας, από πού θα προκύψει η σωτηρία; Από όσους θα έχουν αύριο απαξιωθεί ή εξαχρειωθεί; Από τους δυστυχισμένους μετανάστες που κι αυτοί βλέπουν την Ελλάδα ως απλό τόπο διέλευσης προς άλλους νομιζόμενους παραδείσους;; Αλλοίμονο, έλληνες επιστήμονες, τεχνικοί, εμπειρογνώμονες, άξιοι έλληνες, έχουμε ήδη δραματικά αργήσει…
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε από τον εκδότη του περιοδικού, Ιωάννη Κανταρτζή
Πηγή:
Αρχικό άρθρο