Καλώς ήλθατε στο Real Economy. Εάν έχετε κάποια στιγμή χρησιμοποιήσει μια εφαρμογή για να παραγγείλετε φαγητό ή να βρείτε έναν υδραυλικό, γνωρίζετε την οικονομία των πλατφορμών. Είναι ένας από τους πιο σημαντικούς, νέους μετασχηματισμούς στον κόσμο της εργασίας. Και αυτή την στιγμή η μεγάλη συζήτηση στην Ευρώπη είναι για τις εργασιακές συνθήκες.
Τι είναι ψηφιακή πλατφόρμα;Οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν πενταπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία. Απασχολούν άτομα με ευέλικτες σχέσεις εργασίας και προσωρινό τρόπο. Μέσω της πλατφόρμας, τα άτομα αυτά προσφέρουν εξειδικευμένες υπηρεσίες στους πελάτες.
Η ψηφιακή πλατφόρμα μπορεί να είναι μια εφαρμογή που προσφέρει διάφορες υπηρεσίες, όπως παραγγελία και διανομή φαγητού, ταξί, εύρεση υδραυλικού ή ηλεκτρολόγου. Μπορεί όμως να είναι μια ψηφιακή πλατφόρμα που προσφέρει υπηρεσίες μετάφρασης, ψηφιακού ντιζάιν. Οι πλατφόρμες αυτές δημιουργούν νέες μορφές εργασίας και ευκαιρίες απασχόλησης. Υπάρχουν όμως σημαντικά ζητήματα όπως η διασφάλιση σωστών εργασιακών συνθηκών και η προστασία των εργαζομένων σ’ αυτές.
Η Ε.Ε. έχει εγκαινιάσει δημόσια διαβούλευση για τα δικαιώματα όσων εργάζονται σε πλατφόρμες, προσκαλώντας τα εμπορικά συνδικάτα και τις εργοδοτικές ενώσεις να καταλήξουν σε μια συμφωνία. Αν δεν το κάνουν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προχωρήσει σε νομοθετική ρύθμιση μέχρι τα τέλη του 2021.
ΒαρκελώνηΟι κυβερνήσεις δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα πώς θα ρυθμίσουν αυτό το νέο μοντέλο εργασίας που δημιουργούν οι πλατφόρμες. Η Ισπανία είναι η πρώτη χώρα στην Ε.Ε. που περνά νόμο που υποχρεώνει τους εργοδότες να προσλάβουν τους διανομείς φαγητού, ως υπαλλήλους με πλήρη κοινωνική ασφάλιση.
Αυτοί οι δύο νέοι διανομείς γνωρίζουν τέλεια όλη την Βαρκελώνη. Ο ένας χρησιμοποιεί μηχανή, ο άλλος ποδήλατο για να μεταφέρουν δέματα και φαγητό. Και οι δύο είναι αυτοαπασχολούμενοι. Η εργασιακή τους συνθήκη θα αλλάξει τους επόμενους μήνες. Ο νέος νόμος για τις ψηφιακές πλατφόρμες παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Υπουργικό Συμβούλιο. Κατατάσσει όλους τους διανομείς που δουλεύουν σε πλατφόρμες, ως κανονικούς υπαλλήλους. Θα έχουν δηλαδή εργασιακά δικαιώματα, όπως κανονική και αναρρωτική άδεια, επίδομα ανεργίας.
Είναι μια ανακούφιση γι’ αυτό τον διανομέα από την Νότια Αμερική, που δεν θέλει να αποκαλύψουμε την ταυτότητά του. Αυτός ο νεαρός πληρώνεται ανά διανομή, ανάλογα με τις τιμές που έχει καθορίσει η πλατφόρμα. Καθώς δεν μπορεί να αγοράσει μηχανή, εργάζεται με το ποδήλατο, που είναι σημαντικό μειονέκτημα: «Αυτό που προτείνει η κυβέρνηση σ’ αυτές τις πλατφόρμες είναι να μας δώσουν έναν κατώτατο μισθό, αναρρωτική άδεια, ασφάλεια ζωής κι ένα όχημα για να δουλεύουμε σωστά. Γιατί δουλεύουμε 12 ώρες την ημέρα και βγάζουμε μερικές φορές λιγότερα από τον κατώτατο μισθό. Δεν έχω καταφέρει ποτέ να βγάλω 1000 ευρώ τον μήνα. Είναι πολύ δύσκολο να το πετύχεις με το ποδήλατο, γιατί πρέπει να δουλεύεις πολλές ώρες. Είναι εξαντλητικό. Εάν δεν συνδέεσαι με την πλατφόρμα, εάν κάνεις κάτι λάθος, εάν ακυρώσεις πολλές παραγγελίες, τότε καταργούν το προφίλ που έχεις ανοίξει».
Αυτό που ζητούν οι διανομείς από τον νέο νόμο είναι ασφάλεια σε περίπτωση ατυχήματος, έναν ελάχιστο μισθό, έλεγχο των ακυρώσεων προφίλ από τις πλατφόρμες. Στην Ισπανία, υπάρχουν ήδη πλατφόρμες διανομών που χρησιμοποιούν το μοντέλο των υπαλλήλων με μισθό. Ο Ζορντί Ματέο που δουλεύει 40-50 ώρες την εβδομάδα, προτιμά να παραμείνει ανεξάρτητος: _«__Βλέποντας τι κάνουν οι ανταγωνιστικές εταιρίες με τους υπαλλήλους τους, νομίζω ότι θα μου κάνουν μια σύμβαση εργασίας 15-20 ωρών, που θα είναι επιζήμια για μένα σε σχέση με την ελευθερία και την ελαστικότητα των ωρών που έχω σήμερα. Το εισόδημά μας θα μειωθεί θεαματικά». _
Ο Ζορντί δουλεύει με το σκούτερ του για διάφορες πλατφόρμες. Είναι ικανοποιημένος γιατί κερδίζει περισσότερα από τον κατώτατο μισθό της Ισπανίας, που είναι 1100 ευρώ μεικτά. Παρόλα αυτά θεωρεί βελτίωση να μπορεί να καθορίζει τις δικές του τιμές: «Αυτό που πιστεύει η πλειοψηφία των αυτοαπασχολουμένων είναι ότι πρέπει να ενισχύσουμε την προστασία μας. Δεν χρειάζεται όμως να υπογράψουμε σύμβαση. Η εμπειρία μας λέει ότι η θέση μας θα είναι επισφαλής και δεν θα υπάρχει προστασία, όπως προσπαθεί να μας το πουλήσει η κυβέρνηση».
Αυτή η περίπλοκη κατάσταση αφορά μια μεγάλη ποικιλία ανθρώπων, που δουλεύουν για ψηφιακές πλατφόρμες ώστε να βρουν πελάτες, σε τομείς όπως οι μεταφορές, οι οικιακές και οι διαδικτυακές υπηρεσίες. Η Λάουρα Καρντένας Κοράλες είναι motion designer. Αφού έχασε τη δουλειά της λόγω της πανδημίας, στράφηκε σε μια πλατφόρμα που την συνδέει απευθείας με πελάτες: «__Εγγράφεσαι στην πλατφόρμα. Δημιουργείς το δικό σου προφίλ. Βάζεις τις τιμές σου, τις ώρες απασχόλησης και τη διαθεσιμότητά σου. Για μένα είναι μια θετική αλλαγή, γιατί μου δίνει την ελευθερία να αφιερώσω τις ώρες που θέλω και να κάνω πρότζεκτ που μου αρέσουν. Πιστεύω ότι πλατφόρμες σαν κι αυτήν, σε βοηθούν να μπεις στην αγορά εργασίας».
Ενώ απαιτείται μεγαλύτερη κοινωνική προστασία γι’ αυτούς τους εργαζόμενους, το μοντέλο των ελαστικών ωρών εργασίας και του ελαστικού ωραρίου υποστηρίζεται και από τις ψηφιακές πλατφόρμες που θέλουν να υπερασπιστούν αυτό το μοντέλο εργασίας. Σύμφωνα με την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, έχουν ετήσια έσοδα 3,8 δισεκατομμύρια ευρώ. Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε την συμμόρφωση με την εργατική νομοθεσία και την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών; Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεκινήσει τη διαβούλευση για την προστασία των εργαζομένων στις ψηφιακές πλατφόρμες.
ΒρυξέλλεςΣτις Βρυξέλλες, ο Ευρωπαίος Γενικός Διευθυντής για την Απασχόληση, Γιόστ Κόρτε μας εξηγεί: «Αυτός ο πολλά υποσχόμενος τομέας έχει πολλά θετικά στοιχεία, όπως καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας και ζωής, μεγαλύτερη ελαστικότητα, πρόσβαση στην αγορά εργασίας ανθρώπων που βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Πρέπει όμως να στηρίζεται σε ένα βιώσιμο μοντέλο. Αλλιώς, αυτό που θα συμβεί είναι ότι θα έχουμε διαφορετικές προσεγγίσεις στα κράτη μέλη, κάτι που θα είναι αρνητικό στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς».
Συνέντευξη με την οικονομολόγο Ούμα ΡάνιΝαόμι Λόιντ, Euronews:
Θα μιλήσω τώρα με την Ούμα Ράνι, οικονομολόγο στη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, την υπηρεσία του ΟΗΕ που θέτει τα διεθνή πρότυπα εργασίας. Ας ξεκινήσουμε με τη διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Είναι κάτι που καλωσορίζετε;
Ούμα Ράνι, Οικονομολόγος Διεθνής Οργάνωση Εργασίας:
Πρέπει να θυμόμαστε ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες απασχόλησης λειτουργούν διασυνοριακά. Το νομοθετικό πλαίσιο της Ε.Ε. που θα προκύψει στα τέλη του έτους, θα είναι ένα πολύ καλό βήμα προς τα εμπρός, για τη βελτίωση της ζωής και των εργασιακών συνθηκών των εργαζομένων στις πλατφόρμες.
Ναόμι Λόιντ, Euronews:
Είδαμε ότι ο διανομέας στο ρεπορτάζ της Φανί λέει ότι τιμωρείται από τους αλγόριθμους, αν απορρίψει κάποια δουλειά. Είναι κάτι που συναντάτε συχνά;
Ούμα Ράνι, Οικονομολόγος Διεθνής Οργάνωση Εργασίας:
Συμβαίνει με πολλούς εργαζομένους σε τέτοιες πλατφόρμες. Αυτές χρησιμοποιούν πρακτικές αλγοριθμικής διαχείρισης στην κατανομή της εργασίας, στην επιβράβευσή της και στην αυτόματη παρακολούθηση όλης της διαδικασίας της δουλειάς. Εάν αρχίσεις να αρνείσαι δουλειές, αν δεν μπορείς να διατηρήσεις την ταχύτητα, τότε σε τιμωρούν.
Ναόμι Λόιντ, Euronews:
Είδαμε ότι δεν θέλουν όλοι οι διανομείς να γίνουν υπάλληλοι. Σε πολλούς αρέσει η ευελιξία στο ωράριο εργασίας.
Ούμα Ράνι, Οικονομολόγος Διεθνής Οργάνωση Εργασίας:
Πιστεύω ότι ο λόγος που αυτός ο συγκεκριμένος διανομέας θέλει να δουλεύει για πολλές ώρες είναι εξαιτίας της διαδικασίας της παιχνιδοποίησης που έχουν αυτές οι πλατφόρμες. Προσφέρουν δηλαδή πολλά κίνητρα και επιβραβεύσεις. Σε βάθος χρόνου αυτό που συμβαίνει όμως είναι ότι ο φόρτος εργασίας που έχεις, μειώνεται, η αμοιβή σου μειώνεται και εκεί αρχίζει ο εκνευρισμός και η απογοήτευση.
Ναόμι Λόιντ, Euronews:
Άτομα σε πολλούς κλάδους επιλέγουν να αυτοαπασχολούνται. Ποιο είναι το θέμα με την εργασία στις πλατφόρμες;
Ούμα Ράνι, Οικονομολόγος Διεθνής Οργάνωση Εργασίας:
Το πρόβλημα δημιουργείται όταν η αυτοαπασχόληση γίνεται συγκεκαλυμμένη αυτοαπασχόληση. Όταν είσαι υπάλληλος και σου ζητάνε να γίνεις αυτοαπασχολούμενος και δεν λαμβάνεις καμιά παροχή. Δεν υπάρχουν νομικές δικλείδες σ’ αυτή την περίπτωση. Οι εταιρίες αυτές λοιπόν δημιουργούν το δικό τους πλαίσιο και αποφασίζουν το καθεστώς εργασίας, την τιμή παράδοσης ή την τιμή μιας εργασίας. Αυτό είναι πολύ προβληματικό.