Οι απόφοιτοι της αλβανικής ιατρικής σχολής υποχρεούνται πλέον να εργαστούν τρία χρόνια στη βαλκανική χώρα πριν φύγουν - ή να πληρώσουν τα πλήρη δίδακτρα - σε μια προσπάθεια να σταματήσει η ροή των εργαζομένων στον τομέα της υγείας που μετακινούνται στο εξωτερικό, ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Οι περισσότερες χώρες χρειάζονται δεκάδες χιλιάδες γιατρούς, νοσηλευτές και άλλο ιατρικό προσωπικό, καθώς οι πληθυσμοί τους γερνούν και αναπτύσσουν περισσότερα προβλήματα υγείας, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας παραιτούνται ή συνταξιοδοτούνται και το ενδιαφέρον για τη νοσηλευτική σταδιοδρομία μειώνεται.
Και πολλές προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν το εργατικό δυναμικό τους προσελκύοντας ξένα ταλέντα από γειτονικές χώρες και όχι μόνο. Όμως, ενώ οι ιατρικές ανακατατάξεις θα μπορούσαν να ανακουφίσουν τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στις χώρες που προσλαμβάνουν εργαζόμενους από το εξωτερικό, θα μπορούσαν επίσης να τις επιδεινώσουν στις χώρες προέλευσής τους, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Εργασίας.
Έως και 3.500 γιατροί εγκατέλειψαν την Αλβανία μόνο κατά την πρόσφατη δεκαετή περίοδο, σύμφωνα με την Ομοσπονδία Αλβανών Ιατρών στην Ευρώπη.
Related
«Η αύξηση του εργατικού δυναμικού απαιτεί μακροχρόνιες, δαπανηρές επενδύσεις, ενώ η πρόσληψη επαγγελματιών που έχουν εκπαιδευτεί στο εξωτερικό προσφέρει μια ταχύτερη λύση», δήλωσε στο euronews η Ισίλντα Μάρα, ερευνήτρια σε θέματα εργασίας και μετανάστευσης στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Μελετών της Βιέννης.
Ποιες χώρες έχουν τους περισσότερους εκπαιδευμένους στο εξωτερικό επαγγελματίες υγείας;
Σε γενικές γραμμές, οι γιατροί και οι νοσηλευτές μετακινούνται από την ανατολική και νότια Ευρώπη στη δυτική και βόρεια Ευρώπη, ενώ οι εργαζόμενοι στη δυτική και βόρεια Ευρώπη μετακινούνται εντός της περιοχής τους.Η Ρουμανία, η Ισπανία και η Γαλλία είναι οι χώρες που είναι πιο πιθανό να στείλουν νοσηλευτές στο εξωτερικό, ενώ η Γερμανία, η Ρουμανία και η Ιταλία είναι πιο πιθανό να εξάγουν γιατρούς.
Εν τω μεταξύ, η Ιρλανδία και η Ελβετία είναι οι χώρες που εξαρτώνται περισσότερο τόσο από γιατρούς όσο και από νοσηλευτές που εκπαιδεύονται στο εξωτερικό. Στην Ελβετία, το μερίδιο των ιατρών που εκπαιδεύονται στο εξωτερικό αυξήθηκε από περίπου 25% μεταξύ 2000 και 2010 σε σχεδόν 40% μια δεκαετία αργότερα.
Η Νορβηγία εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από ξένους γιατρούς και η Αυστρία εξαρτάται από νοσηλευτές που έρχονται από αλλού.
The percentage of doctors who were trained abroad by European country
Ορισμένες από αυτές τις χώρες προσπαθούν να καλύψουν τα κενά στην απασχόληση εργαζομένων στον τομέα της υγείας, αφού έχουν μπει οι ίδιες στο στόχαστρο των διεθνών προσλήψεων.
«Η κινητικότητα των επαγγελματιών υγείας έχει δημιουργήσει ένα φαινόμενο ντόμινο», δήλωσε η Μάρα.
«Οι Γερμανοί γιατροί π.χ. μετακινούνται στην Ελβετία ή την Αυστρία και οι θέσεις τους συχνά καλύπτονται από γιατρούς από γειτονικές χώρες [της Ευρωπαϊκής Ένωσης]. Με τη σειρά τους, αυτές οι γειτονικές χώρες αντικαθιστούν τους γιατρούς τους με επαγγελματίες από χώρες εκτός ΕΕ και ο κύκλος συνεχίζεται».
Οι τάσεις είναι πιο ακραίες αλλού στον κόσμο. Ανάλυση του ΟΟΣΑ διαπίστωσε ότι σε 20 χώρες κυρίως της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής οι περισσότεροι από τους μισούς νοσηλευτές φεύγουν για να εργαστούν στο εξωτερικό.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο πιο δημοφιλής προορισμός, προσελκύοντας το 45% του συνόλου των νοσηλευτών που γεννήθηκαν στο εξωτερικό, ακολουθούμενες από τη Γερμανία (15%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (11%).
Αλλά «όλες οι χώρες της ΕΕ προσλαμβάνουν από κάπου (...) δεν υπάρχει καμία που να μην το κάνει», δηλώνει στο euronews ο γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Νοσηλευτικών Συλλόγων Πολ ντε Ρεβ.
Αυτοί οι εργαζόμενοι μπορούν να αποτελέσουν σανίδα σωτηρίας για τα ιατρικά συστήματα που αγωνίζονται. Χωρίς τους μετανάστες στη Γερμανία, για παράδειγμα, «το σύστημα υγείας θα αντιμετώπιζε κατάρρευση», σύμφωνα με το Γερμανικό Συμβούλιο Εμπειρογνωμόνων για την Ένταξη και τη Μετανάστευση.
Επιπτώσεις του brain drain στην υγεία
Ακόμα κι έτσι, οικονομολόγοι και εμπειρογνώμονες στον τομέα της υγείας έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με το brain drain από περιοχές με χαμηλότερο εισόδημα, καθώς οι πλούσιες χώρες αρπάζουν τους εργαζομένους τους.Ενώ οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να επωφεληθούν από τις καλύτερες αμοιβές και συνθήκες εργασίας στις χώρες-μαγνήτες, οι χώρες καταγωγής τους χάνουν τις επενδύσεις που έκαναν στην εκπαίδευση και καταλήγουν με λιγότερους δικούς τους πόρους.
Αυτό δημιουργεί έναν κύκλο όπου λιγότεροι γιατροί εργάζονται σε ορισμένες περιοχές, οδηγώντας σε λιγότερη πρόσβαση στην περίθαλψη, χειρότερη ποιότητα υπηρεσιών, μεγαλύτερους χρόνους αναμονής και συνολικά ανεκπλήρωτες ανάγκες, σύμφωνα με την Μιλένα Σάντριτς Μιλιτσέβιτς, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου και σύμβουλο για την ικανότητα του συστήματος υγείας, το εργατικό δυναμικό και την ισότητα.
«Το σύνολο της ανθεκτικότητας, το δυναμικό υγείας του πληθυσμού μειώνεται», τονίζει η Μιλιτσέβιτς στο euronews.
Τον Μάρτιο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) επικαιροποίησε τις κατευθυντήριες γραμμές του σχετικά με τη δεοντολογική πρόσληψη αλλοδαπών επαγγελματιών υγείας, αφού τις εισήγαγε το 2010.
Η συμφωνία λέει ότι οι χώρες δεν πρέπει να προσλαμβάνουν επαγγελματίες υγείας από 55 χώρες με χαμηλότερο εισόδημα που έχουν τις δικές τους ελλείψεις, συμπεριλαμβανομένων 37 στην Αφρική, καθώς και το Νεπάλ, την Αϊτή και μερικές χώρες του δυτικού Ειρηνικού.
Πέρα από αυτές τις χώρες, όμως, οι προσλήψεις μπορεί να εξακολουθούν να εμπίπτουν σε μια ηθική γκρίζα ζώνη, επειδή υπάρχει μια «λεπτή γραμμή» μεταξύ των χωρών που δεν διαθέτουν σήμερα αρκετούς επαγγελματίες υγείας και εκείνων που βρίσκονται μόνο μερικά χρόνια πίσω, σύμφωνα με την Μιλιτσέβιτς.
Τα τελευταία χρόνια, για παράδειγμα, γερμανικοί οργανισμοί έχουν χρηματοδοτήσει προγράμματα ιατρικής κατάρτισης σε μέρη όπως το Κόσοβο, τα οποία υπόσχονται να βοηθήσουν τους αποφοίτους να βρουν δουλειά στη Γερμανία. Η Μάρα δήλωσε ότι οι πρωτοβουλίες αυτές θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του τοπικού εργατικού δυναμικού, αλλά θα πρέπει να ρυθμίζονται ώστε να διασφαλίζεται μια «ισορροπημένη προσφορά» εργαζομένων στον τομέα της υγείας.
Ειδικοί λένε ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν περισσότερα για να δώσουν κίνητρα στο νεοεκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό τους να παραμείνει στις χώρες καταγωγής του.
Έχουν προτείνει τη μείωση του μισθολογικού χάσματος για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας μεταξύ των χωρών, επενδύσεις στα συστήματα υγείας και την κατάρτιση σε περιοχές που δυσκολεύονται να διατηρήσουν το ιατρικό προσωπικό τους, καθώς και αυστηρότερους κανονισμούς για την προστασία των μεταναστών εργαζομένων στον τομέα της υγείας από την εκμετάλλευση.
Τελικά, όμως, η ενίσχυση του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας θα απαιτήσει μακροπρόθεσμη πολιτική δέσμευση και χρηματοδότηση και παρά τις συχνές εκκλήσεις των πολιτικών για αλληλεγγύη προς τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας - και την ενίσχυση του νοσηλευτικού δυναμικού με 1,3 εκατ. ευρώ από την ΕΕ - δεν είναι όλοι αισιόδοξοι.
Σύμφωνα με την Μιλιτσέβιτς, «υπάρχουν πολλοί εμπειρογνώμονες που παρέχουν πολλές συστάσεις». «Ωστόσο, δεν βλέπω ότι αυτό έχει πραγματικά αναληφθεί ψηλά στην πολιτική ατζέντα, ούτε σε επίπεδο χώρας, ούτε σε διεθνές επίπεδο».