Χαιρετισμός του Υποδιοικητή κ. Ιωάννη Παπαδάκη

Ημερίδα του Υπουργείου Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Δευτέρα 15 Μαρτίου 2010
Ομιλητής: Ιωάννης Παπαδάκης

Θα ήθελα εν πρώτοις να εκφράσω ευχαριστίες για την πρόσκληση να προλογίσω και εγώ τη σημερινή ημερίδα του Υπουργείου Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας με θέμα «Υπερχρέωση των Νοικοκυριών: Η πρόκληση της αντιμετώπισης» και να μεταφέρω στους οργανωτές και όλους τους παρόντες τον χαιρετισμό της Τράπεζας της Ελλάδος. Η παρουσία σήμερα εδώ μεγάλου αριθμού διακεκριμένων εκπροσώπων της Πολιτείας, της ακαδημαϊκής κοινότητας στην Ελλάδα και την Ευρώπη και συλλογικών οργάνων καταδεικνύει με τον πιο σαφή τρόπο και συνάδει απολύτως με τη μεγάλη σημασία που έχει προσλάβει, και δικαίως, το θέμα της υπερχρέωσης των νοικοκυριών. Όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς. Και όχι μόνο σε συνθήκες όπως της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας.

Παντού στον κόσμο, η αντιμετώπιση της υπερχρέωσης των νοικοκυριών απαιτεί ειδικούς χειρισμούς και μέριμνα, ακόμη και σε περιόδους οικονομικής άνθησης. Πόσο μάλλον όταν η οικονομία διανύει φάση αυξημένων προκλήσεων. Διότι σε περιόδους μακροοικονομικής ύφεσης, η ικανότητα των καταναλωτών να παραμένουν οικονομικά δραστήριοι και παραγωγικοί, χωρίς να τους πιέζουν ανυπέρβλητα δανειακά βάρη, δεν αποτελεί μόνο μια θεμιτή κοινωνική απαίτηση για λόγους δικαιοσύνης και αλληλεγγύης. Η ικανότητα αυτή έχει επίσης μεγάλη σημασία για να επισπευσθεί η στροφή της οικονομίας προς την ανάκαμψη.

Ενώ λοιπόν ταύτα ούτως έχουν, υπήρχε μέχρι σήμερα στη χώρα μας ένα νομοθετικό κενό για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος, καθώς στο ζήτημα της υπερχρέωσης των νοικοκυριών το ελληνικό πτωχευτικό δίκαιο είχε κάπως καθυστερήσει σε σύγκριση με τη νομοθεσία άλλων χωρών. Υπήρχε όμως επίσης και εξακολουθεί να υπάρχει ένα γενικότερο «έλλειμμα πληροφόρησης» όσον αφορά τις βέλτιστες πρακτικές αντιμετώπισης του σπουδαιότερου στοιχείου του προβλήματος, που είναι η πρόληψη της υπερχρέωσης. Όσον αφορά το νομοθετικό κενό, αυτό πρόκειται να καλυφθεί πολύ σύντομα, καθώς το Υπουργείο Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο επεξεργασίας του σχετικού νομοσχεδίου. Όσον αφορά την πρόληψη, όμως, αυτή δεν είναι μόνο θέμα νόμων. Για την αποτελεσματική πρόληψη χρειάζεται οι νομοθετικές διατάξεις να στηρίζουν τις βέλτιστες πρακτικές. Απαιτείται επίσης μια διαρκής διαδικασία εκπαίδευσης και ορθής πληροφόρησης, που πρέπει να λαμβάνει ο πολίτης συνεχώς, ξεκινώντας ήδη από νεαρή ηλικία. Η πρόληψη συνδέεται επίσης με τη ικανότητα και δυνατότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων να εφαρμόζουν ορθολογικά κριτήρια κατά τη διαδικασία αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας των πιστούχων.

Οι τρεις θεματικές ενότητες που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα των σημερινών εισηγήσεων καλύπτουν με τρόπο συνολικό το ζήτημα της υπερχρέωσης. Στην πρώτη ενότητα θα αναλυθούν όχι μόνο οι κίνδυνοι για το τραπεζικό σύστημα από την υπερχρέωση των καταναλωτών αλλά και τα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από τη ρύθμιση των χρεών, όσον αφορά την «ασφάλεια των τραπεζών». Το ζήτημα αυτό είναι πράγματι μείζον. Διότι ασφάλεια των τραπεζών σημαίνει πρωτίστως και πάνω από όλα «ασφάλεια των καταθετών», δηλαδή των χρημάτων και των αποταμιεύσεων που οι πολίτες έχουν εμπιστευτεί στις τράπεζες. Στη δεύτερη ενότητα θα εξεταστεί ένα ζήτημα προφανούς σημασίας, το ισοζύγιο κόστους-οφέλους της δεύτερης ευκαιρίας που χρειάζεται ή όχι να δίνεται σε ένα καταναλωτή και με ποιους ακριβώς όρους. Η τρίτη ενότητα, τέλος, θα καλύψει ένα επίσης πολύ σημαντικό ζήτημα, κατά τη γνώμη μου το σημαντικότερο, εκείνο της πρόληψης της υπερχρέωσης.

‘Όπως γνωρίζετε, η Τράπεζα της Ελλάδος έχει τη θεσμική ευθύνη και αρμοδιότητα της εποπτείας και αξιολόγησης της σταθερότητας του τραπεζικού τομέα και του συνολικού πιστωτικού συστήματος της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, παρακολουθούμε συστηματικά και αναλύουμε διαρκώς τα δεδομένα και τις πιθανές πηγές κινδύνου που θα μπορούσαν εν δυνάμει να θέσουν σε δοκιμασία τη σταθερότητα αυτή. Παράλληλα, αξιολογούμε διαρκώς την ικανότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος να απορροφά τους κραδασμούς που θα μπορούσαν, έστω και θεωρητικά, να προκύψουν από ενδεχόμενες εξωγενείς και μη προβλέψιμες διαταράξεις. Με αυτό ακριβώς το πρίσμα εξετάζουμε και τα ζητήματα που αποτελούν αντικείμενο της σημερινής ημερίδας. Στο εποπτικό μας έργο, κεντρική επιδίωξη είναι να ελαχιστοποιούνται οι ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις ακόμη και των λιγότερο πιθανών διαταράξεων για την ομαλή λειτουργία και τη σταθερότητα όχι μόνο του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά και της οικονομίας συνολικά. Γι’αυτό ακριβώς η Τράπεζα της Ελλάδος υπήρξε ανέκαθεν και θα συνεχίσει να στέκεται αρωγός της Πολιτείας σε κάθε προσπάθεια που αφορά ή συνδέεται με την παγίωση της χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Και με αυτό ακριβώς το πνεύμα χαιρετίζουμε τη σημερινή ημερίδα. Για το θέμα της, επιτρέψτε μου να διατυπώσω συνοπτικά μόνο δύο σκέψεις.

Πρώτον, από πολλές απόψεις έχει κεφαλαιώδη σημασία να δίνεται, όταν και εφόσον χρειάζεται και πάντα με τους ενδεδειγμένους τρόπους και όρους, η δυνατότητα σε υπερχρεωμένους καταναλωτές να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα εξόφλησης οφειλών, το οποίο να είναι εύλογο αλλά και χωρίς ανεπιθύμητες παρενέργειες. Διότι η αντικειμενική αδυναμία ενός καταναλωτή να εξυπηρετεί κανονικά τις υποχρεώσεις του έχει πρώτα απ’ όλα δυσμενέστατες συνέπειες για τον ίδιο. Επιπλέον, όμως, αποστερεί ρευστότητα και πόρους από την υπόλοιπη οικονομία. Και, σε περίπτωση που η αδυναμία εμπρόθεσμης αποπληρωμής γενικεύεται, αυτό ανεξαρτήτως αιτίων εγκυμονεί κινδύνους για τη ρευστότητα του συνολικού τραπεζικού συστήματος. Αυτό με τη σειρά του και αναπόφευκτα απειλεί την ρευστότητα ολόκληρης της οικονομίας. Απειλεί με πάγωμα όλες τις δραστηριότητές της. Διότι στα τραπεζοκεντρικά πιστωτικά συστήματα, όπως είναι το δικό μας, οι τράπεζες αποτελούν τη μοναδική πηγή άντλησης ρευστότητας και δανείων από τους καταναλωτές και τις μικρομεσαίες ιδίως επιχειρήσεις.

Δεύτερον, είναι πολύ σημαντικό να εφαρμόζονται για τη ρύθμιση χρεών κανόνες χρηστοί, δηλαδή διαφανείς, δίκαιοι και ρεαλιστικοί. Είναι απολύτως επιβεβλημένο να παρέχεται κάθε δυνατή βοήθεια στους καλόπιστους δανειολήπτες, δηλαδή εκείνους που ακουσίως και για μη προβλέψιμες αιτίες έχουν περιέλθει σε αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών τους. Πρέπει όμως, ταυτόχρονα, η αρωγή που προβλέπει ο νόμος και προστατεύουν οι θεσμοί, να μην αποτελεί επιλογή ευκαιρίας για τους κακόπιστους οφειλέτες. Δεν πρέπει δηλαδή να παρέχεται η αρωγή αυτή σε δανειολήπτες που στην πραγματικότητα δεν τη χρειάζονται. Επιπλέον, πρέπει το είδος της αρωγής που παρέχεται να μην έχει ως παρενέργεια τον περιορισμό της ροής πιστώσεων προς τους καλόπιστους και φερέγγυους οφειλέτες, προς εκείνους που την έχουν πραγματικά ανάγκη.

Αισιοδοξώ ότι οι πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει η Πολιτεία, δια του Υπουργείου Οικονομίας, θα συμβάλουν με θετικό τρόπο στην αντιμετώπιση του προβλήματος των υπερχρεωμένων νοικοκυριών. Και είμαι της γνώμης ότι θα ήταν πράγματι ευχής έργο να διαχυθούν ευρύτερα στην κοινωνία μας οι γνώσεις και οι πληροφορίες που θα προκύψουν από τη σημερινή ημερίδα. Διότι, ας μην το ξεχνάμε, γενικώς αποτελεσματική αγορά είναι εν πρώτοις η καλά πληροφορημένη αγορά. Και αυτό ισχύει κατ’ εξοχήν για την αγορά των καταναλωτικών δανείων.

Οι εισηγήσεις των διακεκριμένων προσκεκλημένων, θα θίξουν τις σπουδαιότερες πτυχές του προβλήματος και είμαι βέβαιος ότι θα επακολουθήσει ένας γόνιμος και διαφωτιστικός διάλογος. Τα συμπεράσματα που θα προκύψουν, πρέπει να αξιοποιηθούν στο μέγιστο δυνατό από όλους μας. Θα έχει γίνει έτσι ένα πολύ καλό βήμα προς την κατεύθυνση της αποτελεσματικής και στη χώρα μας διαχείρισης και αντιμετώπισης του μεγάλου αυτού ζητήματος. Ενός ζητήματος που απαιτεί τη διαρκή μέριμνα όλων και συνεχείς προσπάθειες από πολλούς.