Το κόστος – και πώς αυτό θα επιμπεριστεί- και λιγότερο ο γεωπολιτικός κίνδυνος φαίνεται να είναι το μεγαλύτερο «αγκάθι» στις διαπραγματεύσεις Ελλάδας- Κύπρου για το έργο του Great Sea Interconnector.
Μετά τις κατηγορηματικές δηλώσεις του προέδρου της Κύπρου, Νίκου Χριστοδουλίδη, ότι «οποιαδήποτε απόφαση λάβουμε θα εξυπηρετεί πρωτίστως τα συμφέροντα του κυπριακού λαού», ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κ. Μητσοτάκης, διαμήνυσε από τη ΔΕΘ ότι «αν εξασφαλιστεί η οικονομική βιωσιμότητα του έργου, το έργο θα γίνει και οι όποιοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι θα ξεπεραστούν».
Στην κρίσιμη σύσκεψη της Τρίτης, όπου αναμένεται να συμμετάσχουν οι υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας και Κύπρου, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ΑΔΜΗΕ, της κατασκευάστριας εταιρείας NEXANS και της Νομικής Υπηρεσίας της Κύπρου θα τεθούν επί τάπητος όλα τα ανοιχτά θέματα, όπως το κόστος υλοποίησης, οι εγγυήσεις για την ολοκλήρωση του έργου, και οι όροι συμφωνίας μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών.
Στόχος είναι η λήψη οριστικών αποφάσεων ώστε να δοθεί τέλος σε ένα θρίλερ που δοκιμάζει τις σχέσεις των δύο πλευρών.
Π. Φωκαΐδης (παν. Frederick): Τα αίτια των προβληματισμών και τα αιτήματα της Κύπρου
Απαντώντας σε ερώτηση του euronews για τα αίτια που προκαλούν τους προβληματισμούς και τις καθυστερήσεις από την κυπριακή πλευρά -για ένα έργο που πρωτίστως εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Κύπρου- ο αν. καθηγητής της Πολυτεχνικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Frederick, ειδικευόμενος σε θέματα βιώσιμης ενέργειας, Πάρις Φωκαΐδης, εξηγεί την κυπριακή στάση για τον Great Sea Interconnector.«Η κοινή γνώμη στην Κύπρο, στο παρόν στάδιο, εμφανίζεται επιφυλακτική απέναντι στο έργο» μας είπε.
«Αυτή η επιφυλακτικότητα δεν είναι αδικαιολόγητη, καθώς έχουν προηγηθεί αρκετές αποτυχίες σε μεγαλεπήβολα ενεργειακά έργα στην Κύπρο που, αντί να φέρουν οφέλη, επιβάρυναν την κυπριακή κοινωνία. Από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, τέσσερα σημαντικά ενεργειακά έργα μπήκαν στον δημόσιο διάλογο και εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest).
Όμως, το ένα μετά το άλλο κατέρρευσαν.
- Το πρώτο έργο ήταν ο χερσαίος σταθμός υγροποίησης φυσικού αερίου, ο οποίος εγκαταλείφθηκε σχετικά νωρίς, καθώς θεωρήθηκε οικονομικά μη βιώσιμος.
- Ο υποθαλάσσιος αγωγός East Med προχώρησε με μελέτες, αλλά η κατασκευή του παραμένει στάσιμη, αναμένοντας την ανακάλυψη μεγαλύτερων αποθεμάτων φυσικού αερίου για να καταστεί οικονομικά βιώσιμος.
- Το τρίτο έργο, η πλωτή μονάδα αποϋγροποίησης φυσικού αερίου στο Βασιλικό, εξελίχθηκε σε φιάσκο. Το έργο έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί και να είναι σε λειτουργία από το 2021, αλλά το 2024 φαίνεται πως έχει καταρρεύσει, ενώ έχουν ήδη δαπανηθεί εκατομμύρια ευρώ. Οι λόγοι για την αποτυχία περιλαμβάνουν ελλιπή τεχνογνωσία της κυπριακής πλευράς, κακή διατύπωση των όρων συμβολαίων, μη επαρκή αξιολόγηση των προσφορών και ανάθεση του έργου σε κοινοπραξία με ανεπαρκή εμπειρία υλοποίησης καθώς και ανεπαρκής παρακολούθηση της υλοποίησης του έργου. Η αποτυχία της πλωτής μονάδας, σε συνδυασμό με την απαίτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επιστροφή 68 εκατομμυρίων ευρώ που δόθηκαν ως χορηγία, δημιούργησε θόρυβο στην κυπριακή κοινωνία. Εν τω μεταξύ, η υπόθεση βρίσκεται υπό διερεύνηση από Ευρωπαίο εισαγγελέα για ενδεχόμενη κακοδιαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων, κάτι που ενίσχυσε περαιτέρω την αμφιβολία για τους χειρισμούς των εκάστοτε κυβερνήσεων στα ενεργειακά ζητήματα.
Το γεγονός αυτό, έδωσε την ευκαιρία σε εγχώρια λόμπι να στοχοποιήσουν το έργο και να δημιουργήσουν κλίμα αμφισβήτησης του. Αυτά τα λόμπι έχουν βρει έκφραση σε συγκεκριμένους πολιτικούς και στηρίζονται από συγκεκριμένα ΜΜΕ, καλλιεργώντας ένα κλίμα αμφισβήτησης για τη βιωσιμότητα του έργου.
Ποια είναι όμως τα εγχώρια λόμπι στην Κύπρο που αντιτίθενται στην υλοποίηση του έργου;
- Το κυριότερο λόμπι είναι αυτό των εγχώριων παραγωγών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), οι οποίοι σήμερα πωλούν την κιλοβατώρα σε υψηλότερη τιμή από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και περίπου τριπλάσια τιμή σε σχέση με την Ελλάδα, επωφελούμενοι την ενεργειακή απομόνωση του νησιού. Η διασύνδεση με την Ελλάδα αναμένεται να μειώσει δραστικά την τιμή της ενέργειας, κάτι που θα πλήξει τα έσοδά τους.
- Παράλληλα, υπάρχει το λόμπι της εγχώριας παραγωγής συμβατικής ενέργειας, το οποίο επίσης αντιτίθεται στο έργο, καθώς αυτό θα μειώσει τα έσοδά του.
- Ένα τρίτο λόμπι φαίνεται να προβληματίζεται για τη γεωπολιτική διάσταση της διασύνδεσης, υποστηρίζοντας πως η ενεργειακή ενίσχυση της Κύπρου μπορεί να απομακρύνει τις πιθανότητες επίλυσης του Κυπριακού ή να αποτρέψει τη συνεργασία με την Τουρκία. Αυτό το λόμπι καλλιεργεί λογικές "φινλανδοποίησης" της Κύπρου, προωθώντας την άποψη ότι πρέπει να εγκαταλειφθούν όλες οι προσπάθειες ενεργειακής αναβάθμισης και υιοθέτησης της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής μέχρι να βρεθεί λύση στο Κυπριακό ζήτημα.
Πέρα από τα εσωτερικά προβλήματα, η στάση εμπλεκόμενων φορέων από την Ελλάδα στο ζήτημα δεν έχει βοηθήσει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης της κυπριακής κοινωνίας. Η πίεση από την ελληνική πλευρά, μέσω ανώνυμων καταχωρήσεων στον Τύπο και άλλων μέσων, δημιούργησε υπόνοιες για ενδεχόμενη διαφθορά στο έργο, δίνοντας τροφή για σενάρια διαπλοκής τα οποία διακινούνται στην κυπριακή κοινή γνώμη για το έργο.
Παρ' όλα αυτά, παρά την έντονη αντίθεση από διάφορα λόμπι, η κυπριακή κυβέρνηση και τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα της χώρας εξακολουθούν να στηρίζουν το έργο. Την Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου, τόσο η πρόεδρος της Βουλής και αρχηγός του μεγαλύτερου κόμματος, Αννίτα Δημητρίου, όσο και ο πρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος, του μεγαλύτερου κόμματος του κυβερνητικού συνασπισμού, Νικόλας Παπαδόπουλος, εξέφρασαν ανοικτά την στήριξή των κομμάτων τους στο έργο. Το ΑΚΕΛ, αν και δεν έχει εκφραστεί ανοιχτά υπέρ του έργου, αναγνωρίζει τη γεωπολιτική του σημασία και δεν έχει ταχθεί κατά. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, από την πλευρά του, έχει τονίσει την αναγκαιότητα του Great Sea Interconnector, επισημαίνοντας τη σημασία του για την ενεργειακή ασφάλεια της Κύπρου και τη σύνδεση με την ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.
Η Κύπρος, ενόψει της συνάντησης της Τρίτης, θέτει συγκεκριμένες απαιτήσεις για να διασφαλίσει ότι το έργο θα προχωρήσει με όρους που θα ωφελήσουν την κυπριακή κοινωνία. Οι κύριες απαιτήσεις της Κύπρου περιλαμβάνουν:
- Διαφάνεια στους όρους της συμφωνίας με την ελληνική πλευρά, καθώς και με τις εταιρείες που θα αναλάβουν την κατασκευή και τη λειτουργία του έργου.
- Εγγυήσεις ότι το κόστος της κατασκευής δεν θα υπερβεί τα προϋπολογισμένα ποσά και ότι δεν θα επιβαρύνει δυσανάλογα την κυπριακή πλευρά.
- Δέσμευση για την ολοκλήρωση του έργου από την ελληνική και ευρωπαϊκή πλευρά, ώστε να διασφαλιστεί η ενεργειακή ασφάλεια της Κύπρου.
- Εξασφάλιση οικονομικού οφέλους για την κυπριακή κοινωνία, με μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας.