Καταπάτηση και αυθαίρετη χρήση δημόσιας περιουσίας, ασάφειες στις διοικητικές διαδικασίες απόκτησης ακινήτων, ανεπαρκής τοπογραφική τεκμηρίωση, ακόμα και ελλιπής γνώση του αριθμού των ακινήτων του, είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε έως σήμερα το υπουργείο Πολιτισμού, σχετικά με την ακίνητη περιουσία του.
Οι παραπάνω διαπιστώσεις αποτέλεσαν την αφορμή της υλοποίησης του «Αρχαιολογικού Κτηματολογίου», ενός έργου που «τρέχει» εδώ και περίπου 1,5 χρόνο και αφορά στη συστηματική συλλογή, διερεύνηση και τεκμηρίωση, τον χωρικό εντοπισμό, την καταγραφή σε σύστημα βάσεων δεδομένων και τη διαχείριση της ακίνητης περιουσίας του υπουργείου και του συνόλου της ακίνητης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Χαρακτηριστικό της ασάφειας, που υπήρχε έως σήμερα για την ακίνητη περιουσία του υπουργείου Πολιτισμού είναι το γεγονός ότι στους επίσημους καταλόγους της πρώην Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου έχουν καταγραφεί από το υπουργείο Οικονομικών 2.345 ακίνητα σε όλη την επικράτεια διαχειριστικής αρμοδιότητας του ΥΠΠΟ, σε σχέση με τα περίπου 7.500 ακίνητα, που έχουν εντοπιστεί από το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο.
Επίσης, έχουν εντοπιστεί ασάφειες στις διοικητικές διαδικασίες απόκτησης ακινήτων, όπου ενώ έχει συντελεσθεί η απαλλοτρίωση κανονικά και το ακίνητο ανήκει πλέον στο Δημόσιο, διαπιστώνεται ότι στη συνέχεια έχει αρθεί η απαλλοτρίωση, δηλαδή φαίνεται το ακίνητο να επανήλθε στον ιδιώτη. Τέτοια είναι η περίπτωση δέκα ακινήτων στη περιοχή Μόντε Σμιθ στη Ρόδο.
Εξάλλου, έχουν εντοπιστεί και αστικά δημόσια ακίνητα τα οποία τελούν αυτή τη στιγμή υπό κατάληψη, όπως η περίπτωση του δημόσιου βιομηχανικού συγκροτήματος της ΥΦΑΝΕΤ στη Θεσσαλονίκη, και άλλα, τα οποία, ενώ έχουν παραχωρηθεί από το υπουργείο για πολιτιστική χρήση, αξιοποιούνται αυθαίρετα για εμπορικούς σκοπούς.
Ως μια «επανάσταση, μικρή και ειρηνική, στις σχέσεις του Δημοσίου με την περιουσία του και στη σχέση του πολίτη με το Δημόσιο», αλλά και «ένα βήμα αποφασιστικό και αποτελεσματικό, που φέρνει καινούρια ποιότητα στις σχέσεις κράτους και πολίτη» χαρακτήρισε το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο ο αναπληρωτής υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Κώστας Τζαβάρας, κατά τη διάρκεια σχετικής συνέντευξης Τύπου.
«Ήδη είναι γνωστή και μας βασανίζει από δεκαετίες η αδυναμία του Ελληνικού Δημοσίου να γνωρίζει ποια είναι η περιουσία του και να έχει επίγνωση του πού βρίσκεται το κάθε ακίνητο που αποτελεί αντικείμενο της ιδιοκτησίας του» παρατήρησε ο κ. Τζαβάρας και πρόσθεσε: «Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο έρχεται να θέσει τέλος σε μια εποχή που αναγκαστικά χαρακτηριζόταν από δυσλειτουργία, γραφειοκρατική διόγκωση και ταλαιπωρία του πολίτη. Στους προσεχείς μήνες θα είναι δυνατή η πρόσβαση του οποιουδήποτε πολίτη το επιθυμεί σε αυτή τη βάση δεδομένων».
Ο κ. Τζαβάρας διευκρίνισε ότι τα ακίνητα του υπουργείου Πολιτισμού αποτελούν στη συντριπτική τους πλειονότητα πολιτιστικό απόθεμα και δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συναλλαγής ή αξιοποίησης που να στηρίζεται σε μεταβολή της νομικής εμπράγματης κατάστασής τους. Τα υπόλοιπα ακίνητα είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους απαλλοτριωμένα για την ανάδειξη αρχαιοτήτων ή τη διενέργεια ανασκαφών. Όσον αφορά τα λίγα ακίνητα που δεν ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά, ο κ. Τζαβάρας τόνισε ότι το υπουργείο είναι ανοιχτό στην αξιοποίησή τους, εφόσον υπάρξει ενδιαφέρον από ιδιώτες. Η γενική γραμματέας Πολιτισμού του υπουργείου, Λίνα Μενδώνη, παρατήρησε ότι στόχος του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου είναι η εξυπηρέτηση του πολίτη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αλλά και η εξοικονόμηση ανθρώπινων πόρων στις υπηρεσίες του υπουργείου.
Για την υλοποίηση του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου χρησιμοποιείται ένα ενδιάμεσο διαχειριστικό σύστημα, με χρήση ελεύθερου λογισμικού, ενώ στη συνέχεια τα δεδομένα θα εισαχθούν στο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου.
Η κ. Μενδώνη τόνισε ότι είναι βασική πολιτική επιλογή όλο το πρόγραμμα του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου να είναι απολύτως ανοιχτό στα γεωχωρικά του δεδομένα, δηλαδή να είναι συμβατό με όλα τα σχετικά συστήματα που διαχειρίζεται η ελληνική πολιτεία και απολύτως ανοιχτό στον οποιονδήποτε πολίτη.
Επίσης, το έργο είναι συνδεδεμένο με το έργο της ψηφιοποίησης των κινητών μνημείων, που είναι σε εξέλιξη από τη Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων του υπουργείου, και με το έργο της απλοποίησης των διαδικασιών των διευθύνσεων του υπουργείου που έρχονται σε επαφή με τους πολίτες, στο πλαίσιο του προγράμματος Διοικητικής Μεταρρύθμισης. «Πρόκειται για έργα στρατηγικής που αυτή τη στιγμή τελούνται στο υπουργείο και θα αλλάξουν το πρόσωπο του υπουργείου το 2015 όταν το ΕΣΠΑ θα έχει ολοκληρωθεί» επισήμανε η γενική γραμματέας. «Απώτερος στόχος του ψηφιακού έργου είναι να μπορεί σε κάθε χρονική στιγμή να παρέχει την απαιτούμενη ολοκληρωμένη μετρητική, ποσοτική και ποιοτική απόδοση της φυσικής, νομικής και κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας των δημόσιων ακινήτων, αλλά και του ακίνητου πολιτιστικού αποθέματος της χώρας» εξήγησε ο επίτιμος προϊστάμενος του φορέα υλοποίησης, Αντώνης Γιουρούσης.
Η υπεύθυνη του Τομέα Ακίνητης Περιουσίας του έργου, Σοφία Μπασιούκα, υπογράμμισε ότι όσον αφορά την καταγραφή του αναλογικού αρχείου της Διεύθυνσης Απαλλοτριώσεων και Ακίνητης Περιουσίας του υπουργείου, έχουν καλυφθεί σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% τα μεγάλα αστικά κέντρα (όπως Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Ηράκλειο) και οι μεγάλες περιφέρειες της χώρας.
Στις ενδιαφέρουσες περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί έως σήμερα συγκαταλέγονται η δωρεά διαμερίσματος 280 τ.μ. στην Κυψέλη το 1995 από τη Διδώ Σωτηρίου και τον Νίκο Μπελογιάννη για την κάλυψη των αναγκών του υπουργείου, αλλά και η σταδιακή απαλλοτρίωση περισσότερων από 30 ακινήτων σε οκτώ διαφορετικές φάσεις από το 1972 έως το 2011 στο κέντρο της Λάρισας για την πλήρη αποκάλυψη και προστασία του αρχαίου θεάτρου της πόλης.
Σημειώνεται ότι το έργο του Αρχαιολογικού Κτηματολογίου έχει ενταχθεί στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ψηφιακή Σύγκλιση» του ΕΣΠΑ και έχει συνολικό προϋπολογισμό 7.232.000 ευρώ.
Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο σε αριθμούς: - Στην ενδιάμεση βάση δεδομένων έχουν ενσωματωθεί έως σήμερα περίπου 27.300 εγγραφές, ενώ αναμένεται να ενσωματωθούν συνολικά πάνω από 30.000 εγγραφές με το πλήρες υλικό τεκμηρίωσής τους.
- Υπολογίζεται ότι το υπουργείο διαθέτει περισσότερα από 7.500 δημόσια ακίνητα, αστικά (γη και κτίσμα) και εξωαστικά (κυρίως γη) που έχουν αποκτηθεί κυρίως από αγορά, απαλλοτρίωση, δωρεά ή παραχώρηση.
- Το κτιριακό απόθεμα σε όλη την Επικράτεια, το οποίο εξυπηρετεί εγκαταστάσεις δημόσιων μουσείων, ανέρχεται περίπου στα 90.000 τετραγωνικά μέτρα.
- Για την απόκτηση ακινήτων με σκοπό τη δημόσια ωφέλεια διατέθηκαν την περίοδο από το 1990 έως και το 2009, αποζημιώσεις συνολικού ύψους 390.000.000 ευρώ για την απαλλοτρίωση και αγορά 1.640 ακινήτων.
- Περίπου στο 20% των αστικών ακινήτων της Αθήνας διαπιστώθηκαν αυθαίρετες χρήσεις, εμπορικές χρήσεις ή καταπατήσεις.
- Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο περιλαμβάνει πάνω από 4.000 κηρυγμένους χερσαίους αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικούς τόπους, ζώνες προστασίας Α και Β, καθώς και ανεξάρτητες περιοχές προστασίας μεμονωμένων αρχαίων μνημείων, τα οποία δεν ανήκουν σε κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο. Η συνολική καλυπτόμενη επιφάνεια των εν λόγω χώρων ανέρχεται περίπου στα 9.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή ποσοστό 8 έως 10% της συνολικής χερσαίας επιφάνειας της ελληνικής επικράτειας.
- Επίσης, το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο περιλαμβάνει πάνω από 12.000 αρχαία ακίνητα μνημεία (χερσαία και ενάλια) και πάνω από 8.000 νεώτερα ακίνητα μνημεία, νεώτερους ιστορικούς τόπους και περιοχές προστασίας νεώτερων μνημείων.
News Room «Κέρδος» με πληροφόρηση από το ΑΠΕ - ΑΜΠ